Што значи за Македонците сѐ уште нефункционалниот закон за заштита на националните малцинства во Албанија, кој две години никако не може да профункционира? Ќе има ли унапредување на статусот на Македонците во оваа соседна држава? Зошто Македонците во Албанија се само делумно задоволни од најавените промени со Законот за националните малцинства во Албанија? Каква е улогата на нашата држава во однос на овие прашања?
Пратениците во албанскиот парламент, кои ги претставуваат грчката и македонската заедница во Албанија, минатата недела доставиле барање до претседателот на албанскиот законодавен дом, Грамоз Ручи, да го повика премиерот Еди Рама на пленарна седница и да објасни зошто се доцни со носењето на подзаконските акти за спроведување на Законот за заштита на националните малцинства во Република Албанија.
Албанските пратеници ги реактуализираа политички значајните прашања за етничките малцинства во Албанија
– На 13 октомври 2017 година, парламентот на Албанија го донесе Законот за заштита на националните малцинства во Република Албанија, 96/2017, кој требаше да го пополни правниот јаз за третман на малцинствата во Албанија и исполнување на критериумите за членство во Европската Унија. Со последните одредби на законот (член 23) се бара од Владата „да ги донесе подзаконските акти во согласност со овој закон во рок од 6 месеци од неговото стапување во сила“. Законот беше објавен во Службен весник на 9 ноември 2017 година и стапи во сила на 24-ти истиот месец. Значи, законот ја задолжи Владата да ги донесе сите подзаконски акти шест месеци по неговото стапување во сила, конкретно пред 24 мај 2018 година – пишува во писмото доставено до Ручи.
Претставниците од грчкото и од македонско малцинство во Албанија во својот допис додаваат и дека иако поминале две години од донесувањето на овој закон „околу 46 отсто од подзаконските акти сѐ уште не се донесени и овој закон не се применува“.
Народните пратеници, пак, во албанскиот парламент, во име на малцинствата што ги претставуваат, потсетуваат дека почитувањето на правата на националните малцинства е еден од петте главни критериуми што ЕУ ги постави за Албанија да ги започне преговорите за членство, а без нивно исполнување, мали се изгледите за започнување преговори на земјата со ЕУ во март 2020 година.
– За ова прашање има најголема загриженост од малцинствата во нашата земја, но и од Европската комисија, која во својот извештај за напредокот на Албанија 2019 вели дека Албанија треба да донесе подзаконски акти, да воспостави потребни механизми и да ги разгледа постојните релевантни законодавства, како неопходни чекори за обезбедување примена на сите принципи и права утврдени со законот за заштита на националните малцинства – се наведува во барањето.
Законот за малцинствата нефункционален, но подзаконските акти се подготвувале!?
„Нова Македонија“ побара размислувања во врска со овие прашања од претставниците на Македонците во Албанија, како и од македонските државни власти.
Од македонското МНР потврдија дека им е познат донесениот закон за малцинствата, усвоен во албанскиот парламент на 13.10.2017 год. Оттаму додаваат дека исто така им е познато дека надлежните органи во Албанија во моментов подготвуваат подзаконски акти, кои ќе бидат составен дел на Законот за заштита на националните малцинства во Република Албанија.
– Со наведените подзаконски акти, меѓу другото, се планира и формирање редакции за емитување емисии на јазиците на малцинствата; да биде објавен конкурс за избор на нови членови на Комитетот за малцинства, а во новиот комитет ќе има претставници од сите девет малцинства, кои се признаени со новиот закон, и тоа Македонци, Грци, Власи, Срби, Црногорци, Роми, Египќани, Босанци и Бугари – велат од МНР.
Оттаму подвлекуваат дека МНР очекува Владата на Албанија и другите надлежни институции што поскоро да го заокружат донесувањето на подзаконските акти и со тоа успешно да го спроведуваат законот, односно правата на малцинствата на целата територија на Република Албанија.
Нашето МНР, исто така, во својот одговор за нашиот весник, подвлече дека има информација дека годинава во Албанија ќе има попис на населението и ќе постои графа во која Македонците ќе можат да ја искажат својата етничка и конфесионална припадност.
– Во 2020 година, албанскиот институт за статистика ќе спроведе попис на населението, домаќинствата и земјоделските стопанства, при што, првпат, во пописниот формулар ќе постои графа на која граѓаните ќе можат да ја искажат својата етничка и верска припадност – се вели во одговорот од МНР на темава.
Претставниците на Македонците во Албанија задоволни од исчекорот, но ги истакнуваат и проблемите
Претседателот на македонското друштво „Илинден“ од Тирана, Никола Ѓурѓај, актуелните случувања ги толкува како исклучително значајни за Македонците во Албанија, но и за преостанатите заедници во оваа држава.
Ѓурѓај објаснува дека Законот за малцинствата е многу значаен за нас. Со неговото стапување во сила се решаваат голем број од прашањата што ги мачат Македонците во Албанија, а сепак останува нерешливата енигма за односот на матичната македонска држава кон нив.
Според Ѓурѓај, носењето на законот е битно и за самата земја, бидејќи ако не се донесе тогаш Албанија не би можела да ѝ се приклучи на Европската Унија. Но Ѓурѓај објаснува и дека законот самиот по себе има и „проблематични“ моменти.
– Во законот првпат се внесува и непостојно малцинство во Албанија, а тоа е бугарското. Тоа е извршено под притисок на Бугарија кон Албанија, иако во земјата по сите пописи нема Бугари, а истото тоа го заклучи и Министерство за надворешни работи на Тирана во голем број пригоди. Но од непознати причини во последен момент тоа беше уфрлено во текстот на актуелниот закон – вели Ѓурѓај.
Претставникот на Македонците во оваа земја вели дека по донесувањето на текстот на Законот за малцинства во 2017 година, многу работи останале отворени и недовршени.
– Законот во практика никогаш не се спроведе и многу од подзаконските планирани акти за реформи во Албанија по ова прашање не се донесоа – објаснува Ѓурѓај.
Тој потсетува дека македонското друштво „Илинден“ неколкупати досега има апелирано до Владата да се примени овој закон и тој да започне целосно да функционира, бидејќи на тој начин ќе се изрази целосната волја на граѓаните во земјата.
Претседателот на здружението резимира дека за волја на вистината од тамошната влада добиле охрабрувачки сигнали дека употребата на овој закон ќе започне наскоро, бидејќи оваа работа е еден од главните услови за влез на земјата во Унијата, а самиот процес е под константен мониторинг на меѓународната заедница.
Дали албанската држава навистина ќе направи суштински исчекор и ќе направи квалитетна промена во односот кон етничките заедници, особено кон Македонците, или ќе биде мотивирана само да направи „фасада“ да задоволи некои европски „критериуми“, останува да видиме во блиска иднина.
