Од Македонија произлегоа и сѐ уште произлегуваат голем број талентирани писатели, поети, уметници или научници. Во минатото, како и во сегашноста, поради одредени општествено-економски услови, многумина од нив своето знаење или талент го пројавуваа во туѓина, каде што дадоа голем придонес. Еден од најпознатите примери е Григор Прличев, кој поради своето дело „Сердарот“ се вбројува меѓу најзначајните претставници на новогрчката литература, или Анастас Коцарев, еден од првите што работел на истражување и лекување на ракот. Денес, многумина од нив се заборавени или полузаборавени, а меѓу нив е и Стефан Македонски, можеби првиот Македонец што се овоплоти како школуван оперски пејач – тенор
Стефан Спиров Македонски е роден во Сливен при македонско семејство, кое потекнувало од селото Крчиште, денес Долно Крчиште во областа Дебар, Република Албанија. Неговиот татко бил мајстор резбар – иконописец, а неговата мајка се одликувала како пејачка на народна македонска музика. Уште во детството го привлекувале музиката и театарот, но неговите родители се спротивставувале на неговиот сон професионално да се занимава со пеење. Затоа го пратиле на студирање во Вишата техничка школа во рускиот град Тула, но по неколку месеци, во 1902 година, самоволно и без консултации со родителите заминал во Москва, каде што полагал испит во конзерваториумот при Московската музичка академија.
Во периодот 1904-1910 во московскиот конзерваториум му бил ученик на италијанскиот учител и професор Е. Корси. Покрај пеењето студирал и сценски занает на одделот за драма, како студент учествувал во многу концерти, а бил примен и како статист во театарот „Ермитаж“. Своето оперско деби го имал на сцената на театарот „С. Зимин“ во Москва.
Во 1910 година се вратил во Бугарија и заедно со Панајот Димитров одржал хуманитарен концерт, кој наедно бил и негов прв концерт во Бугарија. На 5 јануари 1911 година дебитирал на сцената на „Оперна дружба“ во една од првите бугарски оперски продукции: „Камен и Цена“ во улогата на Камен и „Борислав“ во улогата на Кир Тодор. Во есента 1911 година, Стефан Македонски заминал во Париз на специјализација кај музичкиот педагог професор Решо. По враќањето во Бугарија во 1912 година ја толкувал улогата на Дон Хозе од „Кармен“, но набргу потоа бил принуден да ја напушти „Оперна дружба“ поради недостиг од финансиски средства за сите уметници. Но Македонски останал сочувствителен кон тогашната општа состојба и во периодот 1912-1914 година, како и по 1916 година, учествувал на голем број хуманитарни концерти.
Од 1914 до 1916 година, Македонски гостувал во Германија на сцените на Берлинската кралска опера и оперските куќи во Касел, Хановер, Кобург и во Визбаден. Во дел од продукциите соработувал со големата оперска пејачка Ана Тодорова. По завршувањето на Првата светска војна, Македонски повторно бил поканет во составот на „Оперна дружба“. Во периодот од 1922 до 1933 година се истакнал како успешен тенор при сцените на Слободниот, Кооперативниот и Уметничкиот театар, а во 1924 година гостувал во Варна со трупата на Националната опера.
Репертоарот на Стефан Македонски е огромен. Ги опфаќа тенорските делови во оперите „Аида“ (Радамес), „Палјачи“ (Канио), „Отело“ (Отело), „Самсон и Далила“ (Самсон), „Еврејката“ (Елеазар), „Кармен“ (Дон Хозе), „Хугеноти“ (Раул), „Госпоѓа на лопати“ (Херман), „Трубадур“ (Манрико), „Травијата“ (Алфред), „Евгениј Онегин“ (Ленски), „Коњаница Рустикана“ (Туриду), „Приказните на Хофман“ (Хофман), „Тоска“ (Марио Каварадоси), „Сирена“ (Принцот), „Риголето“ (Војводата), „Демон“ (Синодал на принцот), „Мадам Батерфлај“ (Пинкертон), „Волшебен стрелец“ (Макс), „Федора“ (Лорис), „Танхоузер“ (Танхоузер), „Свршеницата на царот“ (Ликов)…, во оперетите „Кралицата на Чардаш“ (Едвин), „Гроф фон Луксембург“ (Графа), „Веселата вдовица“ (Данило)…
Во 1930-1932 година работел и како уметнички директор на операта во Варна, а од 1934 до 1937 година режирал продукции и изведувал улоги во Мобилната национална опера, основана од него во 1933 година.
Богата уметничка кариера
Од 1922 до 1933 година, за само 11 години, Стефан Македонски извел 27 централни тенорски улоги од француски, италијански, германски, руски, бугарски и од словенски автори – главно драмски и лирско-драматични. Неговиот звучен, напорен драматичен тенор беше, како што тврдеа неговите современици, мек, благороден тембр. Неговиот глас, кој се одликувал со моќни тонови, му овозможувал лесно да ги надмине сите тенорски улоги – од лирски како Фауст, Вертер и Фра Диаволо, лирико-драматични Пинкертон, Каварадоси до драматични и херојски како што се: Танхојзер, Лоенгрин и Отело.
Во нив тој е единствениот, ненадминат изведувач од светски размери. Македонски над 120 пати пеел Радамес од „Аида“, над 40 пати Манрико од „Трубадурот“ и Самсон од „Самсон и Далила“, Елеазар од „Еврејката“ над 50 пати. Тој бил единствениот изведувач на Отело од продукцијата во 1922 година до симнувањето на изведбата во 1927 година. Единствениот изведувач е и ликот на Раул од „Хугенотс“ на Мејербер, Макс од „Магичниот стрелец“ на Вебер. Талентираниот тенор е и првиот Германец од „Дамата со пик“ на Чајковски, Каварадоси од „Тоска“, Хофман од „Хофманови приказни“ на Офенбах, војводата од „Риголето“, Фра Диаволо од истоимената опера на Даниел Обер. Пее над 70 пати повеќе од делот на Дон Хозе од „Кармен“ во трите продукции. Македонски бил и најсаканиот и најпосакуван Канио од „Палјачи“ на Леонкавало.
Негови мисли
„Секогаш кога студирав нова улога, за мене започнуваше нов живот. Ме возбудуваа непознати чувства. Ме обземаа посебни потреси и расположенија. Понекогаш превирања и вознемиреност ми навлегуваа во мојата душа. Сите мои улоги ги третирав со еднаква љубов и нежност Но не секогаш успевав да го постигнам имиџот што го посакував, ги сметам Канио, Радамес, Дон Хозе, Елеазар, Отело, Дон Педро и Танхојзер“.
„Ги проучував моите улоги внимателно, темелно, сеопфатно. Прво ја читав целата опера, потоа музички и лирски ја проучував мојата улога, потоа психолошки го анализирав ликот што требаше да го отелотворувам на сцената. За да ја постигнам оваа задача, понекогаш правев долги историски екскурзии. На пример, кога ја проучував улогата на Елеазар од операта „Еврејка“, во потрага по духовниот материјал за градење на сликата, се запознав со старите еврејски обичаи, кои правилно ги користев во толкувањето на мојот Елеазар“.
Д.Ст.
