Дневник по 40 години (2)
Со Драмата на Македонскиот народен театар во Пиринска Македонија
Пред 40 години, во октомври 1982-та, ансамблот на Драмата на Македонскиот народен театар од Скопје оствари долга и успешна турнеја низ сите поголеми места во Пиринска Македонија. Од претходното гостување во овој крај беа поминати шеснаесет години. На репертоарот на МНТ овој пат беа култната „Зајдисонце“ од Исак Бабељ и незаборавниот „Кенгурски скок“ од Живко Чинго, двете во режија на Бранко Ставрев. Турнејата ја следеше и новинарот и писател Ристо Лазаров, чиишто дневнички записи тогаш ги објави списанието „Современост“. Го преобјавуваме овој дневник по цели 40 години, верувајќи дека ќе го привлече вниманието на читателите
Пишува: Ристо Лазаров
Сабота, 16 октомври 1982
Ноќеска сме заборавиле да го исклучиме транзисторот, па сега тој рано нѐ разбудува со звучниот сигнал на Радио Скопје „Денес над Македонија се раѓа…“.
По појадокот, тргнуваме со домаќините во кратка обиколка на градот. Панорама на градот од височинката каде што синоќа се веселевме. Ја слушаме од водичот приказната за историскиот растеж на градот, за неговото револуционерно минато. Не е лесно да се присуствува на овој „час по историја“, особено ако знаете по нешто од историјата на овој крај и на македонскиот народ.
Во прошетката го заобиколивме паметникот на Гоце Делчев. А и во кажувањата на туристичкиот водич беа „прескокнати“ темите што допираат до Македонија. Во новата зграда на Историскиот музеј ја разгледуваме изложбата на фотографии по повод 100-годишнината на Георги Димитров. Заменик-директорот на Музејот го запрашав зошто меѓу стотината фотографии нема фотографии и од средбите на Димитров и Тито? Како да не се очекуваше вакво прашање. Заменик-директорот ги згрчи рамениците: има илјадници фотографии од богатиот живот на Димитров, изложбата не е подготвувана овде и не знае зошто нема такви фотографии.
Во Музејот се изложени и макети од меѓународниот конкурс за урбанистичко решение на Благоевград. Тука е и решението на скопскиот архитект Благој Колев. И тоа ќе се користи при урбанистичкото обликување на градот. Го посетивме и центарот „Знаме на мирот“, наменет за воспитување и воведување на децата во уметноста. Триесетина стари куќи се преуредени и дадени на располагање на овој центар. Во секоја куќа одделно се откриваат тајните на уметноста: графиката, сликарството, дизајнот, телевизијата. Во овие активности во Благоевград се опфатени околу 1.000 деца, а движењето „Знаме на мирот“ наскоро треба да добие и посебно село – на три километри од градот.
Во близината на детскиот центар, на улица го затекнавме 82-годишниот старец Борис Поп-Михајлов Ангелаков, графички работник во пензија. Потпрен на бастун, ни раскажуваше за старото македонско маало. Разбрал, вели, дека ги уриваат старите куќи и на нивно место во ист стил градат нови, па дошол да види дали ја урнале и неговата куќа, куќата на неговото детство, овде, во Горна Џумаја, веднаш до црквата. Со возбуда си спомнува на деновите веднаш по војната, кога четвртата страница на „Пиринско дело“ се печатеше на македонски јазик. Одел и во Скопје тоа време, по печатарски букви. Си спомнува на тогашниот Македонски народен театар, како и на македонската книжарница (денешната книжарница „Максим Горки“ во центарот на градот). Живо се сеќава на Перо Коробар, кој тогаш живеел во неговото соседство. Тој вели уште дека татко му, Михаил Ангелаков, поранешен учител и поп, на времето двапати бил затворан во Еди Куле поради македонското прашање. Не се исушила во старецот зелената гранка на сеќавањето…
На враќање кон хотелот, во поранешната македонска книжарница во центарот на градот ќе купиме неколку книги. Ќе сретнеме тука и „гладни книги“ со ширум зјапнати усти: кон месото и коските на нашата национална самобитност и гордост. Не е мал нивниот број. И не се продаваат само во оваа книжарница, макар што средбата со иронијата на животот овде им е најжестока, до невозможност.
Му се радуваме на пладневниот дожд. Мокрите жолти лисја во паркот ни ја враќаат во сеќавањето приказната на старецот Ангелаков. Во хотелската соба го прелистувам денешниот број на „Пиринско дело“. Турнејата на Македонскиот народен театар од Скопје е најавена на првата страница. На човек кому внимателното читање весници му станало веќе дневна навика не му е тешко да воочи дека во информацијата на „Пиринско дело“, покрај градот Скопје и СФРЈ, никаде не фигурира СР Македонија. Дури и водачот на нашата делегација Ахил Тунте е претставен како заменик-претседател на Републичкиот комитет за меѓународни односи. Се подзаборавило да се каже само на која Република ѝ припаѓа спомнатиот комитет.
На првата страница на „Пиринско дело“ среќаваме уште една „закачка“: извештај од „торжествената научна сесија“ одржана во Благоевград и посветена на седумдесетгодишнината на Балканските војни. Извештајот продолжува и на третата страница на весникот, каде што се објавуваат извадоци од сочиненијата на историските текови. Кандидатот на историските науки Јордан Ванчев говори за придонесот на дејците од југозападните бугарски земји во изградувањето и консолидирањето на бугарската нација. „Тие – продолжува Ванчев – ја положиле својата саможртва во основата на такви народни епопеи, како Кресненско-разловечкото востание, Илинденско-преображенското востание“. Ќе биде ли унапреден кандидатот Ванчев поради ваквото изопачување на фактите? На очи е работата: кандидатот веќе станал мајстор – за фалсификати. Има и други пикантерии од асистентската кујна на Димитар Гоцев, главен асистент на Софискиот универзитет – за денационализаторската улога на грчката и српската пропаганда среде бугарското население во Македонија! И така, од ден на ден: упорно и тврдоглаво чекорење по патеките на измислиците и груби калемења на стеблата на историјата. Да се правело од секоја врба свирче така, но вака… Друга работа е што нашите историчари ја заборавија оваа годишнина. Наша работа. Не поради полемички престрелки, напротив.
Вечерта во драмскиот театар „Никола Вапцаров“ во Благоевград, официјално започнува турнејата со изведбата на „Кенгурски скок“ од Живко Чинго, во режија на Бранко Ставрев. Тука е и амбасадорот на СФРЈ во Бугарија, Данило Пуриќ. Од Софија дошол и дописникот на „Нова Македонија“ Бошко Нацевски, кој ќе ни се придружи на ова патување. Или ние ќе му се придружиме нему, сеедно. Салата е преполна, има над 700 посетители. Пред театарот има и такви што не успеале да дојдат до билет. Претставата се следи со внимание. Но изгледа тешко комуницира со гледалиштето. На паузата публиката како да е малку збунета: тешко доаѓа до неа австралискиот Македонец. Ансамблот игра „под полн гас“. Во вториот дел – пресвртница. Три аплаузи на отворена сцена. На крајот долготраен, топол аплауз. Најмногу му аплаудираат на Ристо Шишков и неговиот прекрасен Чали. Многу цвеќе, од многу официјални претставници на општествено-политичкиот и културниот живот на Благоевград. И од нашиот амбасадор. Една китка и од едно скромно облечено девојче – личен подарок, надвор од протоколот.
По претставата, прием кај претседателот на Општинскиот совет, во куќата за гости на Окружниот совет во паркот „Бачило“. Шишков и Ставрев се жалат на болки во стомакот. Од пренапнатост, белки. Ќе им поминат брзо. На враќање разбираме дека едниот автобус и двата наши камиони се ограбени. Од професионалната љубопитност на луѓето од таков сој на сите меридијани. За среќа, последиците се безначајни.
Пред полноќ не успеавме да влеземе во хотелскиот бар што работи до два часот. Од подрумот ечи музика, но железната врата е заклучена. Бидејќи времето овде брза за еден час, во хотелската соба го слушаме „Лирското интермецо“ на Радио Скопје. Песни од Пенџаб и патос во гласот на спикерката. Потоа, до полноќ според нашиот часовник, октетот „Македонија“ и еден далматински ансамбл. Повторно сега, во полноќниот термин „Денес над Македонија се раѓа..“ и добра ноќ. Градот веќе одамна спие.
Во собата, на полноќна визита, ни доаѓа Славко Нинов. Со Томе Витанов ги преповторуваат репликите од целиот „Кенгурски скок“. Со љубов. „Каменот е цврст само на својата земја. Откорни го – и дете ќе го тркала“. Бизнис Френч, добра ноќ Чали.
(Продолжува)
