Северна Македонија запиша историја со Договорот за пријателство со Бугарија, но и со решавањето на спорот за името со Грција, кој траеше скоро 30 години. Тоа сега треба и да се награди, вели германскиот министер за Европа, Михаел Рот, во заедничко интервју со вицепремиерот за европски прашања, Никола Димитров, за германскиот весник Die Welt.
На прашање до Димитров дали е изненаден од одлуката на Бугарија да ги блокира пристапните преговори поради јазичниот спор, Димитров вели дека не е изненаден, но дека е разочаран.
– Сето ова започна во октомври, 2019 година. Во бугарскиот парламент се донесе политичка декларација. Претходно Софија вложуваше многу во нашата европска иднина. Со самитот на ЕУ – Западен Балкан во Софија во мај 2018 година и потоа во јуни, кога министерката за надворешни работи Захариева се бореше за зелено светло за нашите пристапни преговори. Но, со Декларацијата во Парламентот, бугарската влада ги стави билатералните прашања на масата на ЕУ. Притоа, ние имаме Договор за пријателство, механизми за расправа за овие теми, историчари од двете земји кои работат на овие теми. Јас сметам дека не е воопшто продуктивно политичарите да расправаат околу историски прашања. Ние сме регион со богата историја, но досега не успеавме на помладата генерација да ѝ понудиме доволно перспективи за во иднина. Оттука, идејата беше: да ги оставиме историчарите да расправаат околу историјата – а ние да се погрижиме за најважните прашања за моментов и за во иднина. Што значи не бевме изненадени, но сме разочарани. Европската Унија, врз основа на Договорот од Лисабон, е Унија која ја почитува културната и јазичната разноликост. И навистина е тешко да им се објасни на граѓаните на Република Северна Македонија како дојде до тоа, нивниот јазик, македонскиот јазик, да биде пречка за пристап кон една заедница која ја цени јазичната разноликост како особено богатство. А, исто така, тешко е да се објасни и тоа зошто јазикот претставува пречка на патот кон добрососедските односи, кои патем треба да се засноваат на меѓусебна почит – вели Димитров.
Рот, од своја страна, вели дека е оптимист за решение и дека преговорите не се неуспешни, но дека треба уште многу да се направи.
– Како уверен Европеец, секогаш останувам оптимист. Дадовме ветување дека во текот на нашето претседателство со Советот ќе се потрудиме да добиеме зелено светло за почеток на пристапни преговори со Северна Македонија. И јас се чувствувам должен кон ова ветување. Преговорите не се неуспешни, но треба уште многу да се направи. На состанокот на Советот на министри скоро сите делегации уште еднаш ставија до знаење дека билатералните теми помеѓу две земји би требало и таму да останат. И дека сега треба да се фокусираме на централните прашања кои се важни за започнување на пристапните преговори. Ова мора да се направи затоа што нам итно ни е потребен позитивен сигнал за Западен Балкан. Мора да признаеме дека Северна Македонија и Албанија во последниве години постигнаа извонредни резултати. Северна Македонија запиша историја со Договорот за пријателство со Бугарија, но и со решавањето на спорот за името со Грција, кој траеше скоро 30 години. Тоа сега треба и да се награди – вели Рот.
Димитров во интервјуто вели дека една од главните причини зошто сме успеале да го решиме прашањето со Грција била таа што Договорот од Преспа не само што не влијаела врз македонскиот јазик и идентитет, туку го потврдила нашето право на самоопределување.
– Односите меѓу земјите функционираат врз основа на меѓународното право. Државите не ги признаваат јазиците или идентитетите, тие ги признаваат државите и владите. Живееме во Европа во 2020 година. Прашањето за тоа кој сум јас е прашање кое се однесува само на мене. Не дозволувам мојата земја да ми кажува кој сум јас, а да не зборуваме пак за друга земја. Јазиците на европските земји се нивна работа, тие се однесуваат само на соодветно засегнатите народи. Ова би можело да биде рамката која би ни помогнала да го избегнеме овој проблем. Македонскиот, покрај словенечкиот и српско-хрватскиот, беше еден од трите службени јазици на поранешна Југославија. Во меѓувреме, преку политичкиот развој на регионот, ги имаме и српскиот, хрватскиот, црногорскиот и босанскиот. Како народите го нарекуваат нивниот јазик, тоа е нивно право. Воопшто не е продуктивно ова да го претвораме во политички спор помеѓу две земји – вели Димитров.
Вицепремиерот смета дека решението е да се фокусираме на решливите проблеми, а не на тоа нашиот идентитет да го направиме предуслов за европска иднина.
– Не е исправно Македонците во 2020 година да се одлучуваат за тоа дали сакаат да останат Македонци или да станат Европјани. Тоа си оди едно со друго, а предизвикот за национален идентитет во Европа е предизвик за Европа, бидејќи Европа е заедница на вредности која ја цени нејзината разноликост. Целите на градење пријателство со Бугарија, водење разговори за прием како и заштита на нашето право на самоопределување и на сопствениот идентитет, се надополнуваат меѓусебно. Значи, ние ќе продолжиме да преговараме, останаа уште неколку недели. И се надеваме дека со помош на германското претседателство со Советот на ЕУ ќе оствариме успех заедно со нашите соседи во Бугарија – вели Димитров.
На прашање каква моќ има германското претседателство со Советот за постигнување компромис, Рот одговара:
„Моментално сме во секојдневен близок контакт со двете страни. На крајот од денот ова е централниот аргумент: Западен Балкан не е наш „заден двор”, туку „внатрешниот двор” на Европа. Стабилноста, мирот, регионалното помирување таму се од централно стратешко значење за Европа. А особено за соседството. И безбедноста и стабилноста на Бугарија би биле засегнати ако не постигнеме поголема стабилност во соседството. Во принцип се препознава и овој аргумент. Нашата преговарачка цел е да се разјаснат работите кои се повеќе од потребни за пристапните преговори, за што треба да води сметка и ЕУ. А потоа имаме неколку билатерални проблеми, кои, според бугарскиот став, произлегуваат од несоодветното спроведување на Договорот за пријателство. Во однос на ова ги охрабривме и двете земји да најдат решение кое овие билатерални прашања ќе ги доведе до еден структуриран процес, за да може да се решаваат чекор по чекор. Таквите пречки од минатото претставуваат многу чувствителни конфликти. За нив треба време и не може да се решат во рок од неколку недели. Бугарија и Северна Македонија основаа комисија на историчари. Такво нешто не се случува преку ноќ. Па со оглед на тоа, ова не би требало да го оневозможи почетокот на пристапните преговори и отворањето на меѓувладината конференција во декември“.
Димитров во интервјуто вели дека би било разочарување ако пристапните преговори дополнително се одложат.
– Резултатот би бил – разочарување. Луѓето губат надеж дека е навистина можно да се приближиме кон Европа. Целиот регион е во трка со времето. Младите луѓе се одлучуваат да заминат, да се преселат во Германија, Италија или некоја друга земја членка, бидејќи сакаат европска перспектива. А нам ни се потребни овие луѓе за токму оваа перспектива да ја создадат кај нас, во нашата земја. Секогаш кога постои пречка на патот кон Европа тогаш тоа оди во прилог на скептиците и националистите. Колку е помала надежта дека европската визија за оваа земја ќе стане реалност, толку тоа повеќе штети на проевропските реформатори и толку повеќе од ова профитираат негативните сили.
Нашиот претходен шеф на Владата го изгуби компасот во една вонредна ситуација, откако не успеавме да влеземе во НАТО на самитот во Букурешт во 2008 година. Тоа предизвика одолжување кое тој го искористи да ја прошири својата моќ. Верувам дека, ако не постигнеме успех – а се надевам дека ќе постигнеме со помош на Берлин и другите земји членки – но, доколку не успееме ќе мораме да се потрудиме да ја насочиме енергијата на вистинските нешта, да го забрзаме реформскиот процес. Бидејќи пристапот кон ЕУ е забрзувач на реформите. Доколку не можеме да ги водиме формалните пристапни преговори, најверојатно ќе ги повикаме заинтересираните земји членки да ни помогнат во тоа, да ги спроведеме понатамошните реформи во клучните области со цел да бидеме во добра форма кога околностите ќе се променат.
Ефектот на одложувањето врз нашата внатрешна политика се состои во тоа дека тој го прави уште поголем предизвикот да се задржи курсот. Тогаш ќе мораме да им објасниме на луѓето дека не смееме да се предадеме. Ја имаме визијата за европска Северна Македонија и се држиме до неа. Ако тоа може да се направи со помош на пристапните преговори, одлично – но дури и без нив мораме и понатаму да работиме за да ги реализираме европските стандарди во нашата земја. Верувам дека тоа можеме да го направиме со помош на нашите пријатели во европските престолнини, а ова ќе помогне во обезбедувањето на перспектива за нашиот народ. Но, опозицијата токму сега говори за изгласување недоверба, го повикува премиерот, мене и министерот за надворешни работи на оставка. Тоа е резултатот од досегашниот неуспешен развој на настаните – вели Димитров во интервјуто.
