Преамбула

Гордана Сиљановска Давкова

Преспанскиот договор, кој е составен дел и на референдумското прашање, го имаат прочитано исклучително мал процент граѓани. Од друга страна, апелите и од страна на власта и на опозицијата до граѓаните се да се прочита договорот од точка до точка. Во насока на запознавање на јавноста што всушност содржи договорот, ја пренесуваме сеопфатната стручна анализа на професорката Гордана Сиљановска-Давкова, која ја објавуваме интегрално, во форма на фељтон во повеќе продолженија

Дух на нерамноправност извира уште од првата реченица на Преамбулата, зашто „Првата страна“ е Хеленската Република, како „уставен израз“ на „грчкоста“ на сета античка историја и „континуитет“ од античките градови- држави и античката македонска држава до современата грчка држава од 1830 год., а „Втората страна“ е „безимена“. Чекор назад! Во петицијата, објавена во „Елефтеротипија“ во 2006 година, 56 грчки интелектуалци рекоа: „Ние ќе ја викаме Македонија…. ќе ја викаме државата Република Македонија, со нејзиното уставно име, што ќе рече нејзино единствено, легитимно и вистинско име“. Дури ни референцата „бивша југословенска Република Македонија“ од Резолуцијата 817 (1993) не се споменува, иако Република Македонија влезе под неа во голем број меѓународни организации, склучи многу договори под уставното име, не само со државите што ја признаа под него туку и со многу други.

КОЈ Е PRIMUS, А КОЈ SECUNDUS ВО МЕЃУНАРОДНИТЕ ОДНОСИ?

Спогодбата во името на „Хеленската Република“ ја потпиша грчкиот министер за надворешни работи, г. Коѕијас, а во името на Втората страна (безимената), министерот за надворешни работи, г. Димитров, со што двојно е прекршен членот 119, став (1) од Уставот на Република Македонија, според кој „меѓународните договори ги склучува претседателот на Република Македонија, во името на Република Македонија“. Јасно е дека претседателот на Република Македонија, како и другите претседатели на држави, вклучувајќи го и грчкиот (избран од грчкиот парламент) е primus во меѓународните односи, иако беше целосно запоставен во преговарачкиот процес, со што се прекрши Уставот. Во ставот (2) на Уставот на Република Македонија се вели дека „меѓународни договори може да склучува и Владата на Република Македонија, кога е тоа определено со закон, како secundus во меѓународните односи. Во членот 2, став (3) на Законот за склучување, ратификација и спроведување на меѓународните договори (1988 год.) се наброени областите во кои Владата може да склучува договори, но во нив не само што го нема туку не може ни имплицитно да се вклучи прашањето за името! Се соочуваме со ultra vires чин, зошто потписникот излегол надвор од надлежноста, односно ги пречекорил уставните и законски овластувања! Да потсетам: никаде во Уставот нема ниту збор за надлежен орган или постапка за промена на името. Тоа му дава карактер на неразделен елемент на националниот и државен идентитет.

ХИПОКРИЗИЈА: ПОВИКУВАЊЕ НА ПОВЕЛБАТА НА ОН И НА ЗАБРАНАТА ЗА МЕШАЊЕ ВО ВНАТРЕШНИТЕ РАБОТИ НА ДРУГА ДРЖАВА И НИВНО de facto КРШЕЊЕ

Во преамбулата на Преспанскиот договор е наброена долга листа на начела, цели и релевантни меѓународни документи, вклучувајќи ја и Повелбата на ОН и забраната за мешање во внатрешните работи на државите. За жал, истите тие ниту се почитувани при приемот на Република Македонија во ОН, ниту на нив се темелат решенијата од делот 1 на спогодбата, зашто со спогодбата Грција се меша во внатрешните работи на „Втората страна“, вклучувајќи ги Уставот, историјата, културата, нацијата, јазикот… нивното регулирање со билатерален меѓународен договор е непознат феномен во меѓународното право, па повикувањето на нив, во спогодба што ги крши, е цинизам и хипокризија на меѓународната политика, надвор од меѓународното право, па дури и од ius cogens!

Иако во алинејата 10 на преамбулата се тврди дека разликите се решавале во согласност со Резолуцијата 817 (1993), Резолуцијата 845 (1993) и членот 5 од Привремената спогодба (1995), намерно се премолчува пресудата на Судот на правдата од Хаг, донесена во 2011 година, со која се утврдува кршење на членот 11(1) од „Првата страна“.

Никој не е против зајакнување на билатералната соработка и стратегиското партнерство меѓу двата соседа, но тие се можни само врз основа на заемно почитување на правниот субјективитет и чувствителноста и достоинството на двете страни, што не е случај со овој договор, зошто тој не се фокусира само на решавање на меѓусебната разлика за името, туку длабоко се инфилтрира во суверените права на „Втората страна“ низ ерга омнес пристапот, иницирајќи промена на историското и уставно име „Република Македонија“, не водејќи сметка за 74-годишниот македонски државен континуитет, односно за правото на самоопределување на македонскиот народ, реализирано на АСНОМ (1944) година, со чии одлуки Демократска Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ, со што се остварило предвидувањето на Димо Хаџи-Димов од 1923 година: Македонија го има својот прв Илинден…. ќе го има и својот втор Илинден… Овој втор Илинден е близок, тој доаѓа… . Правото на самоопределување e потврдено со првиот устав на Народна Република Македонија од 1946 година. Всушност, Народна Република Македонија, врз основа на правото на самоопределување на македонскиот народ, влезе во југословенската федерација на рамноправни народи и републики и врз основа на истото тоа излезе од СФРЈ во процесот на нејзината дисолуција, а македонскиот јазик, прогласен за службен јазик со решение на АСНОМ, стана еден од трите официјални јазици во рамките на федерацијата, покрај српско-хрватскиот и словенечкиот.

Дел 1

РЕШАВАЊЕ НА РАЗЛИКАТА ОКОЛУ ИМЕТО, НЕРЕШЕНИТЕ ПРАШАЊА ВО ВРСКА СО ИСТОТО ТОА И ЗАЦВРСТУВАЊЕТО НА ДОБРОСОСЕДСКИТЕ ОДНОСИ

НЕ МОЖЕ ДА СЕ ПОСТАВУВААТ ДОПОЛНИТЕЛНИ УСЛОВИ ЗА ЧЛЕНСТВО ВО ОН

Во став (1) на членот 1 се нотира дека со влегувањето во сила на оваа спогодба престанува да важи Привремената спогодба.

ПРЕСЕДАН:
ДОПОЛНИТЕЛНИ УСЛОВИ

Во став (2) на членот 1 се потенцира задолжителноста на исходот од преговорите во рамките на ОН, во согласност со Резолуцијата 817 (1993) и Резолуцијата 845 (1993) на Советот за безбедност, како и Привремената спогодба од 1995-та. Ама не се нотира дека во Резолуцијата 817 (1993) е утврдено дека „по испитувањето на апликацијата за прием во ОН (S/25147)“, Советот за безбедност констатирал дека „апликантот ги исполнува критериумите за членство во ОН, утврдени во членот 4 на повелбата“!
Со наметнувањето дополнителни услови на Република Македонија: а) да прифати деноминација и б) да преговара за своето државно име (инхерентен елемент на нејзиниот правен субјективитет), ОН го прекршија членот 2 (особено став 1 и став 7 и членот 4 од повелбата, како и резолуциите 113/II од 1947 и 197/III од 1948, како и советодавното мислење на Меѓународниот суд на правдата од 1948 година во врска со недопуштеноста на услови за прием во ОН надвор од оние од членот 4 (1) од повелбата: а) да е држава; б) да е мирољубива; в) да ги прифаќа обврските од повелбата; г) да има способност и д) да има волја да ги исполнува тие обврски!
Решенијата од финалниот договор се мешање во внатрешните работи на една суверена држава. Правно (од аспект на меѓународното право, но и од аспект на македонското национално право), неодржливо е со меѓународен договор да се утврди ново официјално и скратено име на друга држава.

(продолжува)