Разговор со професорката Елка Јачева-Улчар во Париз, по повод учеството на 17. Меѓународен славистички конгрес во Франција
- Професорката Елка Јачева-Улчар од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“–Скопје во разговор за „Нова Македонија“ од Париз укажува на важноста од ангажманот на македонските слависти на Конгресот во ситуација кога македонскиот јазик се соочува со напади од соседите, покрај можностите за соработка со колегите од странство
- Во услови кога некои од нашите соседи, а особено источниот сосед, покажуваат отворено негирање на македонскиот јазик и негово подведување на „нивни дијалект“ или на западна регионална норма на нивниот јазик – што и да значи тоа, македонските лингвисти задолжително мора да бидат присутни на сите места каде што тој отворено се негира и со своите дела и трудови да застанат на браникот на својот јазик, македонскиот, како неодвоив дел од идентитетот на Македонецот. Во спротивно, им оставаме широко поле за сеење магла и пласман на нивната великобугарска идеја, стара речиси два века. Оттука, секој Македонец независно од својата професија или гласност во јавноста е поставен на браникот на јазикот, кој покажал жилавост и отпорност во многу потешки времиња од овие денес, кога целиот учен и правдољубив свет го почитува неговото постоење и го вреднува создаденото на и со македонскиот јазик. Дека е ова така, најдобро зборува застапеноста на Македонците и на македонистичките теми и на овој конгрес, вели Елка Јачева-Улчар од Париз
Триесет македонски слависти со колеги од целиот свет дискутираат за теми од словенските јазици и литература во рамките на 17. Меѓународен славистички конгрес што неделава се одржува во Париз, Франција, првпат во несловенска земја од организирањето на светските конгреси, кои се одржуваат на секои пет години. Професорката Елка Јачева-Улчар од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“–Скопје во разговор за „Нова Македонија“ од Париз укажува на важноста од ангажманот на македонските слависти на Конгресот во ситуација кога македонскиот јазик се соочува со напади од соседите, покрај можностите за соработка со колегите од странство.
Што значи за македонските слависти да бидат дел од светската организација на славистите?
– Тоа е чест, привилегија, но и одговорност. Кога велам одговорност го имам предвид следново. Македонските лингвисти, теоретичари на литература и, воопшто, македонските слависти, без исклучок, мора и треба да бидат присутни на сите вакви научни и стручни средби, меѓу кои во славистичкиот свет највисоко котира Меѓународниот славистички конгрес. Во услови кога некои од нашите соседи, а особено источниот сосед, покажуваат отворено негирање на македонскиот јазик и негово подведување на „нивни дијалект“ или на западна регионална норма на нивниот јазик – што и да значи тоа, македонските лингвисти задолжително мора да бидат присутни на сите места каде што тој отворено се негира и со своите дела и трудови да застанат на браникот на својот јазик, македонскиот, како неодвоив дел од идентитетот на Македонецот. Во спротивно, им оставаме широко поле за сеење магла и пласман на нивната великобугарска идеја, стара речиси два века.
Од Македонија сте 30 слависти, на што ставате акцент вие и вашите колеги, односно со какви теми ќе се претстават нашите учесници/лингвистите македонисти, дали веќе се пратени рефератите?
– За разлика од претходните конгреси, овој во Париз е особен по неколку нешта. Од времето кога за првпат почнал да се организира, пред, речиси, еден век (Прага, 1929 година), овој во Париз е прв ваков конгрес организиран во несловенска земја. За разлика од претходните конгреси, кога одвај присуствувале десетина слависти од Македонија, на овој имаме една респектабилна бројка од 30 учесници, кои своите работи ги презентираат низ следниве четири форми: реферати, учество со свои презентации во тематски блокови, на тркалезни маси, како и со постери. И конечно, за разлика од претходните години, кога секој национален славистички комитет ги објавуваше во посебна книга своите работи, овој пат подолги резимеа од рефератите (унифицирано по пет страници) на сите учесници се објавени онлајн на платформата на Меѓународниот славистички комитет. Темите на кои се осврнуваат македонските слависти се разновидни и разгледуваат прашања од македонскиот јазик на сите негови рамништа, почнувајќи од правописно преку фонетско-фонолошко, морфо-синтаксичко и лексичко; од современиот јазик и дигитализацијата до историски појави во нашиот јазик, дијалектолошки, етимолошки, антропономастички, етнолингвистички, семантички и терминолошки прашања, како и прашања што се однесуваат на наставата по македонски јазик. Од областа на литературата се даваат одговори на прашањата како што се: македонистичката позиција во рамките на славистичката интеркултурна комуникација, игрите на моќта во македонскиот транзициски роман, миграцијата и граничните идентитети кај одделни автори до современите апокрифи во јужнословенските книжевности од крајот на 20 век и почетокот на 21 век. Обединувачка нитка на сите излагања на македонистите на овој конгрес е тоа што во секој од нив фокусот е ставен врз македонскиот јазик и Македонецот во контекст на другите, главно, словенски, но и несловенски јазици и народи.
Кои обврски и улога ги имаат Македонскиот славистички комитет (МСК) и македонските слависти и дали соработуваат со другите национални славистички комитети?
– Како што се вели и на почетната страница од веб-локацијата на Македонскиот славистички комитет, неговата улога е да го организира учеството на македонските слависти на меѓународните славистички конгреси и да се погрижи околу подготовката за публикување на рефератите на македонските учесници. Покрај ова, МСК се грижи за застапеност на македонски претставници во меѓународните комисии на Комитетот. МСК помага во организирањето славистички конференции и друг вид стручни и научни собири. Во текот на 100-годишната традиција во организирањето Меѓународен славистички конгрес, Македонија прв и единствен пат била организатор во 2008 година. Овој конгрес, кој беше организиран во Охрид и на кој учествуваа близу илјада слависти од целиот свет, претставува најголем славистички собир одржан некогаш во нашата земја. За овој конгрес МСК, под раководство на академик Милан Ѓурчинов, објави повеќе публикации: книга на апстракти на сите учесници на Конгресот, програма, зборник на рефератите на македонската делегација на Конгресот и др. Како претседатели на Македонскиот славистички комитет се јавуваат значајни македонистички имиња, како што се: академик Блаже Конески, академик Божидар Видоески (до 1998), академик Милан Ѓурчинов (1999-2011), проф. д-р Максим Каранфиловски (2011-2022) и проф. д-р Емилија Црвенковска (2022-).
Вие сте меѓу медиумски најактивните македонисти во одбраната на јазикот и идентитетот, зошто има еден вид воздржаност кај другите?
– Најсреќна би била кога воопшто не би требало, ни јас ни кој и да било друг од моите колеги, да застануваме, како што велите, во одбрана на македонскиот јазик. Зашто, одбраната зборува за напад, за атака, непримерни за овој век. Начинот на кој се напаѓа нашиот јазик е еден примитивен начин, за кој лично сметав дека е одамна напуштен и длабоко закопан во 19 век, во време кога се формираат современите нации и се стандардизираат нивните јазици. Поделбата на македонското национално ткиво по Балканските војни придонела кон тоа нашиот јазик подоцна од другите јазици да доживее стандардизација и тоа гледаме дека денес, кога славиме 80 години постоење и на модерна македонска држава и на кодифициран македонски јазик, повторно се проблематизира од страна на источниот сосед на една сосема ненаучна основа и исклучително националшовинистичка основа. Одбраната на јазикот не се врши само со гласно говорење против секојдневните напади што ги доживуваме особено последниве неколку години. Јазикот најмногу ја одржува својата еластичност со што поголем број на негови говорители, но и со работа врз него и создавање на него огромен број страници, пред сѐ, убава литература, која за ништо не заостанува зад литературата создавана на други јазици од народите во Европа и светот. Оттука, секој Македонец независно од својата професија или гласност во јавноста е поставен на браникот на јазикот, кој покажал жилавост и отпорност во многу потешки времиња од овие денес, кога целиот учен и правдољубив свет го почитува неговото постоење и го вреднува создаденото на и со македонскиот јазик. Дека е ова така, најдобро зборува застапеноста на Македонците и на македонистичките теми и на овој конгрес.
Конгресот се одржува во Париз, каде што има Катедра на македонски јазик и цивилизација на ИНАЛКО, под раководство на професорката Фроса Пејоска-Бушро. Во Франција македонскиот јазик е заштитен и признаен, зошто само Бугарија и бугарските слависти не го признаваат нашиот јазик?
– Зошто е тоа така, тоа е нивни проблем, а не наш. Проблемот е тоа што тој нивни проблем, кој нема никаква врска со лингвистика, ами со политика и националшовинизам од најдолен вид, не ѝ дозволува на македонската држава да се најде таму каде што географски, културолошки и природно припаѓа. Во Европската Унија, која, за жал, иако се фундира врз правата и еднаквоста на човекот независно од пол, верска и политичка припадност, упорно одбива да види дека една нивна членка има проблем со соседот и не презема ништо цивилизирано во тој поглед. Значи ли тоа ништо нечинење – согласност со она што го прави Бугарија или, пак, говори за нешто друго исто толку неубаво: дека ЕУ нагрвалена со свои проблеми, воопшто, нема време да се занимава со едно ќоше на самиот југ од својот континент?!
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
