Соочени со новата реалност и гледајќи како веќе се воспоставуваат нови прегрупирања и сојузништва низ светот и во Европа, овие процеси почнаа да се пресликуваат и на Балканот, кои не се никаква автохтона појава туку се директна последица на идеолошко-политичкото рекомпонирање на светот. Тоа особено се однесува на помалите држави, кои се свесни дека сами не можат и ако сега не воспостават поблиски релации со земји со кои негуваат слични вредности и интереси, лесно би можеле да бидат проголтани во големиот геостратегиски галиматијас
Новите геостратегиски превирања иницираат процеси на здружување, за подобро позиционирање, пред она што ќе следува
Повеќе од извесно е дека во овој момент во светот се случуваат големи геостратегиски потреси незапаметени од периодот по Втората светска војна, а потезите што од ден на ден ги влечат големите светски играчи не оставаат никаков простор ниту, пак, назнаки да се предвиди каде се движат процесите и кога и како ќе завршат.
Неизвесноста од крајниот исход, поради ребалансот на идеолошките и политичките сили, кон што се движи светот придонесе насекаде да почнат да се градат и нови воено-политички сојузи како одговор на државите пред евентуалните предизвици со кои би можеле да се соочат во периодот што следува.
Се наѕираат контурите на идните воено-политички сојузи
Такви воено-политички сојузи веќе се формираат внатре во Европската Унија, како што е Коалицијата на подготвените, во која сите конци ги влечат францускиот претседател Емануел Макрон и британскиот премиер Кир Стармер. Оваа коалиција всушност е активно француско-британско сојузништво, а во целата приказна сака да се вклучи и Германија, која во овој момент е преокупирана со економското рекомпонирање во светлината на новите барања за реактивирање на нејзината воена индустрија.
Франција, која е нуклеарна сила, си ја зема сета слобода да биде новиот европски снабдувач со оружје, и веќе го прави тоа. Откако претходно се понуди да биде нуклеарен чадор, сега снабдувањето со оружје на европските земји од Вашингтон е пренасочено кон Париз.
Имено, Франција ќе ѝ испорача на Данска неколку стотици ракети земја-воздух „мистрал 3“ според договорот постигнат за време на неодамнешната државна посета на кралот Фредерик Десетти на Париз. Рамковниот договор потпишан во Париз меѓу европскиот производител на ракети МБДА и директоратите за вооружување опфаќа „испорака од 250 до 1.000 ракети ’мистрал 3’“, без притоа да се наведе вредноста на договорот. Двете земји потпишаа и стратегиско партнерство зајакнувајќи ги нивните заеднички заложби во областа на одбраната, климата и здравството.
„Мистрал 3“ е одбранбена ракета земја-воздух со многу краток дострел што се користи против сите типови цели, вклучувајќи борбени авиони, транспортни авиони, хеликоптери, беспилотни летала и крстосувачки ракети. Во јуни 2024 година осум европски земји, Франција, Белгија, Кипар, Унгарија, Романија, Шпанија, Словенија и Данска, потпишаа договор за заедничка набавка на оваа ракета.
Данска, која неодамна одвои дополнителен буџет од речиси седум милијарди евра за својата одбрана, најави и купување 130 фински оклопни транспортери „патрија“ за 254 милиони евра, од кои мал дел треба да биде испорачан годинава.
И додека се формираат сојузи во рамките на ЕУ, САД се обидуваат да склучат посебни договори и да изградат сојузништва со некои европски земји што наоѓаат интерес во сојузништвото со Американците.
Во таа насока земјата претседавач со ЕУ, Полска, потпиша договор со САД во вредност од две милијарди долари за програма за „повеќеслојна противвоздушна одбрана“.
Договорот со САД беше финализиран на 31 март и вклучува испорака на опрема за противвоздушна одбрана и логистичка поддршка за системите „патриот“, објави полското Министерство за одбрана.
– Потпишувањето на договорот е потврда за долгогодишната и интензивна соработка меѓу Полска и САД на полето на безбедноста – изјави полскиот премиер Доналд Туск.
Сите овие сојузништва неминовно се последица од идеолошкото распаѓање на глобален план. Суверенистите влечат на една страна, либералите на друга, а таквата неизвесност по кој правец ќе тргне светот рафинира вакви сојузи.
Светските процеси се одразуваат и врз Балканот
Соочени со новата реалност и гледајќи како веќе се воспоставуваат нови сојузништва низ светот и во Европа, овие процеси почнаа да се пресликуваат и на Балканот, кои во никој случај не се никаква автохтона појава, туку се директна последица на идеолошко-политичкото рекомпонирање на светот.
Ова особено се однесува на помалите држави, кои се свесни дека сами не можат и дека ако сега не воспостават поблиски релации со земји со кои негуваат слични вредности и интереси, лесно би можеле да бидат проголтани во големиот геостратегиски галиматијас.
Од тие причини и земјите на Балканот почнаа да се сојузат во разни блокови, водени првенствено од соработката во одбраната и безбедноста, па потоа и во други сфери.
Имено, пред некој ден Србија и Унгарија потпишаа Договор за стратегиска соработка во одбраната, кој, според најавите на српските власти, би требало да се претвори во воен сојуз меѓу двете земји.
– Денес сме дојдени во позиција да градиме најблиски стратегиски односи во областа на одбраната, размислуваме и работиме на натамошно унапредување, верувајќи дека овој договор за заеднички активности ќе продолжи кон уште поголемо приближување и кон формирање воена алијанса или воен сојуз меѓу Србија и Унгарија – истакна српскиот претседател Александар Вучиќ по потпишувањето на договорот.
На 18 март во Тирана министрите за одбрана на Хрватска, Албанија и на Косово потпишаа декларација за соработка во областа на одбраната и безбедноста.
– Договорот има цел да ги исполни амбициите што произлегуваат од стратегискиот концепт на НАТО и се потпира на зголемување на соработката и производството на индустриска одбрана врз основа на посветеноста на Алијансата за индустриска експанзија и планот на Европската Унија за повторно вооружување на Европа – појасни подоцна албанскиот министер за одбрана Пиро Венгу, откако Србија претходно овој чин го сфати како непријателски гест.
Бугарија, Грција и Романија веќе договараат сојузи во насока на заедничко факторизирање како главни рути во енергетскиот сектор.
Сојузи со оние што нѐ поддржуваат во нашите есенцијални барања, како држава и како нација
Некои од аналитичарите, коментирајќи ги новите сојузништва што сега се склучуваат, сметаат дека тоа е во насока на подобро позиционирање на големите сили пред да бидат утврдени новата светска мапа и сферите на влијанија.
– Несомнено се воспоставуваат нов светски систем и нови сфери на влијанија. Либералниот свет полека се урива и на сцена стапуваат суверенистите, а тој конфликт се одразува на светско ниво и затоа се овие нови сојузништва. Помоќните држави сакаат да се факторизираат и ги собираат околу себе помалите држави. Тука, во Европа, сега во прв план се издвојуваат Франција, Велика Британија и Германија, кои сакаат да се наметнат како главни откако стана јасно дека САД се вртат кон себе и градат нови релации со секоја европска земја посебно. Последица на сите тие пошироки процеси се балканските сојузи, тие не се некаква автохтона појава. Сојузништвата меѓу Хрватска, Албанија и Косово, па потоа и меѓу Србија и Унгарија, не се ништо друго туку интерес. Сите тие гледаат дека ситуацијата во светот не е добра и затоа се окрупнуваат, за да можат заеднички утре да бидат поконкурентни кога ќе се бара дел од колачот – велат познавачите.
Според нив, во целата оваа ситуација добро би било Македонија да не избрзува со носење какви било одлуки и влегувања во сојузи што утре би можеле да бидат на нејзина штета.
– Македонија треба внимателно да ги следи процесите, да внимава со кого се сојузат оние што имаат претензии кон нас и да продолжи да се придржува кон глобална сила што ќе ги почитува нашите есенцијални барања за опстанок како држава и како нација. Сојузи може да градиме со сите оние што нѐ уважуваат, почитуваат и поддржуваат… Со оние што ни испорачуваат нови и нови барања и ултиматуми, што инсистираат на квазиуслови, прикажувајќи ги како „услови без кои не се може“ заради некакви брзи интеграции во сојузи, со оние што нѐ негираат и искажуваат отворени територијални претензии, сојузништво не треба да се прават. Историјата веќе покажува дека состојбите на светски план се менуваат, а ние отсекогаш сме имале чувство на правда и правдољубивост и сме ја одбирале вистинската страна на историјата – констатираат познавачите.
