Приодот на Европската Унија, преку Европската комисија, му донесе политичка победа на Доналд Трамп. Претседателката на ЕК, Урсула фон дер Лајен, и американскиот претседател објавија дека постигнале договор за воведување царински тарифи од 15 отсто за повеќето европски производи увезени во САД. Дваесет и седумте земји членки на ЕУ, исто така, се обврзаа да купуваат повеќе американска нафта и гас и да донесат инвеститори и инвестиции во Америка
Судир на концептот на трампизмот со концептот на ЕУ-либерализмот при воспоставување на новите трговски односи меѓу Вашингтон и Брисел
Американскиот претседател Доналд Трамп задоволно се навали кон Урсула фон дер Лајен и ѝ ја подаде раката, фалејќи се, со својата склоност кон суперлативи, со „најголемиот договор склучен досега “. Дотогаш, статична во својата голема зелена кадифена фотелја, претседателката на Европската комисија, виде не виде, го прифати ракувањето. Десетици часа понекогаш збунувачки преговори меѓу европските и американските делегации кулминираа со овој состанок одржан во балската сала на огромното голф-одморалиште на Трамп, Тарнбери, на западниот брег на Шкотска. Неизвесноста траеше до крајот. На почетокот на состанокот, суверенистот Трамп, тврдејќи дека „не е во добро расположение“, сепак ги процени шансите за постигнување на целта на 50 отсто. Договорот беше зграбен пет дена пред рокот на 1 август, претходно поставен од самиот Трамп, по кој европскиот извоз ќе се соочи со казнени тарифи од 30 отсто.
Некои од европските лидери се свесни: Склучувањето на договорот „не е момент за прослава“!
Соочени со две зла, дваесет и седумте членки на ЕУ, го избраа за нив она што им изгледаше помало зло: асиметричен компромис во корист на Соединетите Американски Држави наместо „вовед во целосна трговска војна, чиј исход никој не може да го предвиди“, велат од Брисел.
– Ние претпочитаме стабилност пред целосна непредвидливост – го правдаше договорот европскиот комесар за трговија Марош Шефчович во авионот од Брисел до Глазгов.
Додека германскиот канцелар Фридрих Мерц и италијанската премиерка Џорџа Мелони го поздравија договорот без преголем ентузијазам, белгискиот премиер Барт де Вевер најдобро го сумираше чувството на европските лидери: „Момент на олеснување, но не и прослава“. Од француска страна, делегираниот министер за Европа, Бенџамин Хадад, призна во понеделникот (28 јули) дека договорот ќе донесе „привремена стабилност“, но го оцени како „неурамнотежен“.
„Компромисот“ договорен од американскиот претседател и неговата гостинка, која тој ја ослови со непостојна титула „претседателка на Европската Унија“, предвидува тарифи од 15 oтсто за извоз од дваесет и седумте земји во Соединетите Американски Држави. Ова е малку под 20-те отсто првично објавени од Доналд Трамп на 2 април, за време на неговиот Ден на ослободувањето, што ги запрепасти Европејците.
Оваа општа стапка од 15 отсто треба да се примени особено на автомобилскиот сектор, кој моментално е погоден од увозни давачки од 27,5 отсто на територијата на САД, и на полуспроводниците. Според Фон дер Лајен, опфатени се и фармацевтските производи, иако Трамп посочи за време на воведните разговори меѓу двајцата лидери дека не сака да ги вклучи во договорот.
Асиметричен договор: Дали Брисел ќе научи нешто од принципот на асиметричност сега, кога е на другата (послаба) страна?
Ослободувања се предвидени за неколку категории стоки, вклучувајќи авиони и делови за авиони, одредени хемиски производи, одредени земјоделски производи и таканаречени критични суровини, за кои нема да се воведуваат царински давачки. Челикот и алуминиумот, кои моментално подлежат на царина од 50 отсто по пристигнувањето во Соединетите Американски Држави, би можеле да бидат предмет на посебни преговори.
Најавите од неделата ги замрзнуваат трговските контрамерки што Европејците почнаа да ги подготвуваат. Зголемените царински давачки требаше да се применуваат од 7 август за 93 милијарди евра увоз од Соединетите Американски Држави. Овие дополнителни давачки се суспендирани до понатамошно известување.
– Мора да се сетиме каде би биле на 1 август без овој договор. Би биле на 30 отсто – инсистираше Фон дер Лајен за време на прес-конференцијата по состанокот.
Комисијата процени дека оваа стапка би била „смртоносна“ бидејќи ефикасно би ја прекинала трансатлантската трговија. Сепак, Соединетите Американски Држави остануваат убедливо најголемиот пазар за Европејците, со продадени стоки во вредност од 532 милијарди евра во 2024 година. Со 15 отсто, тие веруваат дека шокот може да се апсорбира.
– Асиметричен е, но не е пречка за повеќето сектори – рече еден европски дипломат.
Тоа е гледиште што не мора да го делат сите економски кругови. Германската федерација на индустрии веднаш реагираше наведувајќи дека „ЕУ прифаќа болни тарифи“, кои ќе имаат „значајни негативни последици врз нашата индустрија, која е многу ориентирана кон извоз“.
– Цената што треба да се плати е висока за двете страни – коментираше Германската хемиска федерација.
Договорот од Тарнбери е поврзан со европска обврска за купување американски енергетски производи во вредност од 750 милијарди долари (640 милијарди евра) во следните три години, за инвестирање 600 милијарди долари во Соединетите Американски Држави и за купување американска воена опрема во пропорции што сè уште не се утврдени – „огромно количество“, според Трамп.
Амбициите на ЕУ постепено се стеснуваат: „Мораме да ги спуштиме главите“!
Сите овие точки остануваат нејасни, бидејќи Европската комисија нема вистински овластувања во овие области. Не може да нарачува на пазарите на нафта и гас. Доколку тие резултираат со зголемени купувања на американски течен природен гас, овие ветувања би можеле да ги загрозат и европските климатски амбиции. Комисијата не може ниту да прави инвестиции во име на компании. Сепак, како што очекуваа Европејците, Трамп се покажа и победи со својата тактика на непредвидливост и на дил.
– Мораме да ги спуштиме главите – се жали дипломатот цитиран погоре. Комисијата нема интерес да прибегне кон реториката на Трамп: со прогласување победа или покажување премногу олеснување, би можела да се изложи на реакција.
Факт е дека европските амбиции постепено се намалуваат. Првично, комисијата се надеваше дека ќе го убеди Вашингтон да воспостави трансатлантска зона за слободна трговија, со нула царини од двете страни. Пред да сфати дека прашањето е премногу емотивно за републиканците. Потоа, бриселската институција веруваше дека може да потпише договор со кој ќе се воведат царини од 10 отсто за европскиот увоз, со систем на можни исклучоци за автомобилската индустрија, пред г. Трамп да ја упати заканата од 30 отсто.
Соочени со оваа дрскост, дваесет и седумте не се согласија за соодветниот одговор. Некои земји, вклучително и Франција, веруваа дека е потребно да се вклучат во демонстрација на сила. Но многу други сакаа да избегнат конфронтација. Некои од економски причини: Германија извезе стока во вредност од над 161 милијарда евра во САД во 2024 година, Ирска од 72 милијарди евра, а Италија од 65 милијарди евра. Земјите со слична изложеност претпочитаа да избегнат отворен трговски конфликт. Други, особено оние географски најблиску до Русија, стравуваа дека влошувањето на трговските односи ќе биде придружено со забрзување на безбедносното повлекување на Соединетите Американски Држави.
– Не можеме да ги изолираме овие преговори од остатокот од трансатлантските односи – неодамна сумираше еден висок нордиски дипломат.
Што е следно?
– Ако денес постигнеме договор, тоа ќе биде крај. Ќе мора да чекаме години пред повторно да разговараме за тоа – порача Трамп во Тарнбери. Но Европејците остануваат претпазливи. Бидејќи ако постои една карактерна црта за која веруваат дека ја препознале кај наследникот на Џо Бајден, тоа е неговата непредвидливост.
Но Доналд Трамп го прави она што им го вети на своите гласачи, колку тоа и да не им се допаѓа на неолибералните Европејци, кои често забораваат на своите избирачи. Лекција што треба да ја научат.
Автор: Тони Гламчевски, постојан дописник на „Нова Македонија“ од Франција
