Историјата на нашиот народ е полна со херојски борби што ги водеа македонските синови, борците за слобода, со супериорен и надмоќен непријател. Сè уште може да се слушне одекот на пушките што во славните денови на Крушевската Република под легендарните команданти Карев и Питу Гули грмеа низ Македонија. Но македонскиот народ не запаметил такви херојства какви што покажаа борците на НОБ во десетдневната непрекината борба против бугарските окупатори, истакнал за походот Генералштабот на НОВ и ПО на Македонија
Од историските архиви
Со Февруарски поход, македонската народноослободителна и антифашистичка војска извршила воени оперативни дејства речиси на целата територија на Македонија. Во втората половина на декември 1943 година и во јануари 1944 година во Мегленско, Егејска Македонија, јужно од Кожуф, се наоѓала главнината на македонската војска со партиското и военото раководство. По формирањето на Втората македонска бригада на 20 декември 1943 година во селото Фуштани, Главниот штаб на НОВ и ПОМ формирал три борбени групи од воените единици што биле таму и им дал задача да тргнат во напад на окупаторските сили во Тиквешко, Гевгелиско и во Мариовско.
Борбените активности ги предизвикале германските и бугарските окупатори да преземат две офанзивни дејства против партизанските сили во Мегленско, кое го користеле како своја оперативна база. Во Првата офанзива, која траела од 4 до 8 јануари 1944 година, учествувале само германските војници од Солун и Воден, а во Втората офанзива, покрај германски, учествувале и бугарски единици од 17-та дивизија во Штип, која траела од 16 до 20 јануари 1944 година. По завршувањето на овие офанзиви, во кои партизанските сили биле победници, Главниот штаб оценил дека се создадени услови воените операции на македонските сили од Мегленско да се насочат кон Централна, Западна и Источна Македонија.
За таа цел Главниот штаб го направил следниот план – првата борбена група, која ја сочинувала Првата македонско-косовска бригада, требало изутрината на 31 јануари 1944 година од селото Бахово да тргне преку Мариово, Азот и Порече кон западна Македонија, втората борбена група, која ја сочинувала Втората македонска бригада, требало изутрината на 31 јануари 1944 година да тргне од селото Зборско во борбени акции во реонот на Тиквешко и Гевгелиско. Со задача на себе да привлече што повеќе непријателска војска за да им го олесни пробивањето на Првата и на Втората борбена група, третата борбена група, наречена Тичова група, која ја сочинувале еден македонски баталјон и бугарскиот баталјон „Христо Ботев“, заедно со Главниот штаб, требало да тргне истиот ден, од селото Зборско, преку Беласица, Плачковица и Осогово, да дојде до Кумановско. Откако ја преминала реката Вардар во близината на Солун, оваа група по десетина дена пристигнала во Источна Македонија. Така започнале борбени операции од пошироки размери на Македонската партизанска војска познати како Февруарски поход.
Февруарскиот поход има извонредно историско и воено значење за македонската антифашистичка борба. Походот е една од најзначајните воено-тактички операции за време на македонската народноослободителна борба во текот на Втората светска војна. Со Февруарскиот поход беа создадени поголеми географски целини на македонските ослободени територии. Походот има извонреден значаен придонес за мобилизирање нови борци и понатамошно разгорување на антифашистичката борба. Походот дополнително го засилува општото народноослободително востание на македонскиот народ.
Генералштабот на НОВ и ПО на Македонија за походот истакнал: „Историјата на нашиот народ е полна со херојски борби што ги водеа македонските синови, борците за слобода, со супериорен и надмоќен непријател. Сè уште може да се слушне одекот на пушките што во славните денови на Крушевската Република под легендарните команданти Карев и Питу Гули грмеа низ Македонија. Но, македонскиот народ не запаметил такви херојства какви што покажаа борците на НОБ во десетдневната непрекината борба против бугарските окупатори“. Д.Ст.
Седиштето на бригадата испрати група избрани пливачи за извидување на реката Црна за да поминат соодветен нацрт за преминување на партизаните, што беше успешно направено, истакнува Михајло Апостолски за храброста на македонските партизани
Генералот Михајло Апостолски за Февруарскиот поход
Михајло Апостолски, кој во македонската национална меморија останува запаметен како генерал, командант на НОВ и ПОМ, воен теоретичар и народен херој, презентираше и коментираше податоци и детали за борбените дејства на македонските антифашистички сили во текот на Февруарскиот поход. Неговите написи ги нагласуваат сите тешкотии со кои се соочила македонската ослободителна војска, како што се суровата зима, длабокиот снег, високите планини, но и постапките на бугарските окупаторски сили во борбата против Првата баталјонска група во Централна Македонија.
Според него, во првите три дена немало никаков конфликт меѓу партизаните и бугарската армија, но бугарските власти го откриле правецот на движењето на бригадата и со ефикасноста на преземените мерки, брзината на дејствување и силата на вклучените сили заклучиле дека овој пат тие предвидувале и правилно ги забележале нивните намери да навлезат во Централна Македонија. Апостолски исто така нагласува командата на Петтата бугарска армија – откако успеала да ги концентрира поголемиот дел од силите на 14-та и 15-та дивизија со артилерија, речиси целата регионална и подрачна полиција и жандармерија – беше во можност да создаде таква ситуација што повеќе се зафаќаа важни точки и населби. Оваа команда можеше „да се бори против свежи единици дневно со регрутирање на нив наизменично“. Бугарските единици беа во можност „да ја следат бригадата речиси со постојана брзина, дење и ноќе“ и да водат борба и движења, и поради недоволната исхрана, студот и уморот на бригадните борци.
Михајло Апостолски, кој во моментот на февруарскиот марш беше главен командант на НОБ и ПО на Македонија, коментираше за маневрирањето на Првата баталјонска група во борбата во Централна Македонија: „Во Февруарскиот поход, бригадата покажа големо маневрирање. И покрај огромниот напор што таа мораше да го издржи, по кратката пауза на одредени позиции, таа кратко се пресели во друга област и на крајот, по форсирањето на реката Црна и со еден долг марш, се повлече од непријателот, иако тогаш, како и во серија претходни борби, се нашла во релативно тесно тактичко опкружување. Нејзината голема маневрираност е сè позабележителна кога станува збор за земјата над која таа го направи ова движење, која во голем дел се состои од големи планински масиви високи над 1.500, па дури и над 2.000 метри (Кожуф), покриени со длабок снег за време на походот. Маршот на Првата баталјонска група беше многу успешен“.
Тој исто така нагласува дека успехот беше што бригадата во Централна Македонија водеше вистинска војна две недели и ангажираше два бугарски окупаторски оддела. Населението исто така учествуваше во борбата на бригадата на различни начини: собирање храна за војниците, собирање и лекување на повредените, спроведување извидување и курирска служба.
Апостолски истакнува и некои детали од овие битки, но и воените вештини и успесите на Првата баталјонска група. Според него, бугарскиот окупатор ги поседувал сите околни села во областите каде што се воделе борби за да ги спречи партизаните да се одморат и да јадат, но тоа не ги донело посакуваните резултати. Користеше оклопен воз, кој ја маневрираше железничката пруга за време на борбата, но исто така без голем успех
– Со оглед на тоа што Орешка Чука претставуваше многу важна и доминантна позиција и како развојот на натамошните борби може да зависи од тоа кој ќе го издржува, се појави трката да се контролира (Орешка Чука). Благодарение на високата политичка свест на борците, нивната крајна жртва, и покрај нивниот замор и други тешкотии, „бригадните единици беа првите што избувнаа во Орешка Чука и отворија оган на бугарската колона. Пред прекинот на борбите кај Орешка Чука, партизаните направија кратки напади врз бугарските позиции, а потоа провалија преку клисура меѓу селото Богомила и тунелите, со што беа изненадени од правецот на идното движење. Бугарската армија упадна во слободни места на Орешка Чука и на тој начин надградена од партизаните. Седиштето на бригадата испрати група избрани пливачи за извидување на реката Црна за да поминат соодветен нацрт за преминување на партизаните, што беше успешно направено, нагласува Михајло Апостолски. Д.Ст.
