Вредна едиција на фототипни изданија во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ во Скопје
„Речникот од три јазика“ на Ѓорѓија Пулевски, „За македонцките работи“ на Крсте Петков Мисирков, „Абецедарот“, „Букварот со читанка“ и „Македонската граматика“ од професорот Круме Кепески се петте клучни дела од вредната едиција на фототипни изданија што беа промовирани во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ во Скопје во понеделникот. Промоцијата беше одржана во новата Мултимедијална читалница, која официјално беше отворена за јавноста на 18 ноември – денот на раѓањето на Крсте Петков Мисирков, еден од најзначајните лингвисти за македонскиот јазик, во годината кога се одбележуваат 80 години од кодификацијата на македонскиот стандарден јазик.
Изборот на овој ден не е случаен. Тој претставува мост меѓу минатото и сегашноста, меѓу корените на македонската културна традиција и современата самосвест. Во годината кога се одбележуваат 80 години од кодификацијата на македонскиот стандарден јазик, настанот добива уште посебна тежина и симболика – како свечен потсетник дека јазикот не е само средство за комуникација туку и темел на идентитетот, живо наследство и најсилен чувар на колективната меморија. Со оваа промоција, библиотеката не само што ја афирмира својата улога како храм на знаењето туку и ја потврдува својата мисија да биде чувар на националното богатство. Фототипните изданија се повеќе од книги – тие се сведоштва за истрајноста на генерации што го граделе македонскиот јазик како столб на културниот и духовниот опстанок. Настанот е чин на достоинствено сеќавање и културна афирмација. Тој ја слави моќта на зборот, ја потврдува улогата на јазикот како најсилен симбол на идентитет и ја нагласува важноста на континуитетот – од визијата на Мисирков, преку кодификацијата, па до денешната современа употреба.
Враќање кон камен-темелниците на македонската мисла
Во историјата на македонската култура и јазична самобитност постојат дела што претставуваат живи сведоштва за борбата, визијата и упорноста на генерациите што го граделе јазикот како темел на идентитетот. Промоцијата на фототипните изданија во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ во Скопје претставуваше свечен чин на враќање кон тие извори, кон камен-темелниците на македонската мисла.
Меѓу нив особено место зазема „Речникот на три јазика“ на Ѓорѓија Пулевски, објавен во 1875 година. Овој речник не е само лексикографски труд туку и вистински културен манифест. Со него Пулевски ја афирмира самобитноста на македонскиот јазик, поставувајќи го како рамноправен меѓу албанскиот и турскиот, јазици со кои го вклучува во една поширока балканска јазична и културна реалност. Сите три јазици се пишувани со фонетски правопис и со кирилско писмо, што сведочи за неговата свесна одлука да создаде унифицирана форма на изразување. Македонската кирилица што ја користи се разликува од современата само во неколку знаци – гласовите ќ и ѓ се предадени со ћ и ђ, а гласот ѕ со буквата з – разлики што денес ја нагласуваат историската еволуција на писмото и јазикот.
Но вистинската големина на Пулевски се гледа во неговата тенденција да твори на македонски јазик, да му даде книжевна форма и да го постави како носител на висока духовна мисла. Во речникот тој не се задржува само на преводни еквиваленти туку создава и текстови со богата наративна структура. Неговата преработка на библискиот текст за создавањето на светот е доказ за творечката сила и визијата да се изрази македонскиот дух преку сопствен јазик. Со тоа Пулевски ја демонстрира способноста на македонскиот јазик да биде рамноправен со другите, да носи книжевна и духовна тежина и да биде темел на културната самосвест.
Во истиот контекст, другите дела што беа промовирани ја дополнуваат оваа голема слика. „За македонцките работи“ на Крсте Петков Мисирков е програмскиот манифест на македонската национална мисла, дело што ја формулира визијата за јазикот и идентитетот. „Абецедарот“ е симбол на стремежот кон писменост и јазична стандардизација, додека „Букварот со читанка“ ја поставува основата за образовниот процес и ширење на писменоста меѓу народот. „Македонската граматика“ на професорот Круме Кепески, пак, е првиот систематски труд што го поставува јазикот во научни рамки, создавајќи ја структурата врз која ќе се гради понатамошната јазична норма.
– Сите овие дела заедно претставуваат темели на македонскиот јазик и културен идентитет. Тие се повеќе од историски документи – тие се живи сведоштва за стремежот кон самобитност, за борбата за јазична и културна афирмација, за визијата на луѓе што верувале дека јазикот е најсилниот чувар на колективната меморија. Затоа нивната промоција денес не е само културен настан туку и чин на достоинствено сеќавање и афирмација. Таа ја слави моќта на зборот, ја потврдува улогата на јазикот како најсилен симбол на идентитет и ја нагласува важноста на континуитетот – од визијата на Пулевски, преку мислата на Мисирков, па до современата употреба на македонскиот стандарден јазик – нагласуваат нашите соговорници.
Поврзување на историјата со современоста
Како што истакнуваат од Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, делата што беа промовирани сведочат за борбата, визијата и упорноста на генерациите што го граделе македонскиот јазик како основа на културниот и националниот идентитет. Во нив е вткаена историјата на еден народ што низ векови се стремел да ја зачува својата самобитност, да ја изрази својата мисла и да ја пренесе својата духовна сила преку зборот.
Со нивното фототипно издание, денес се овозможува ново поколение да ги допре корените на јазичната традиција, да ја почувствува тежината на зборот и да ја разбере длабочината на историската мисија што тие ја носат. Овие книги не се само артефакти од минатото туку и мостови кон иднината – тие ја пренесуваат мудроста на предците и ја претвораат во темел врз кој се гради современата културна самосвест. Затоа оваа манифестација не е само културен настан туку и чин на достоинствено сеќавање и афирмација. Таа е свечен гест на почит кон оние што го трасирале патот на јазикот, но и потврда дека нивната мисија продолжува да живее во секој нов збор, во секоја нова книга, во секој нов глас што зборува на македонски.
– Оваа промоција ја поврзува историјата со современоста, ја слави моќта на јазикот како најсилен симбол на идентитет и ја потврдува улогата на библиотеката како храм на знаењето и чувар на националната меморија. Таа е потсетник дека јазикот не е само средство за комуникација туку и живо наследство, духовна татковина и најсилен столб на културниот опстанок – велат нашите соговорници.
Ѓорѓија Пулевски – човекот што остави неизбришлива трага во развојот на македонската културна мисла
Во македонската историска меморија Ѓорѓија Пулевски останува вечно запаметен како еден од највеликите дејци што оставиле неизбришлива трага во развојот на македонска културна мисла, но и како еден од најголемите бранители на македонските интереси во втората половина на 19 век. Во таа насока е и искажувањето на Гане Тодоровски дека доколку сакаме целосно да ги разбереме и протолкуваме ликот и делото на Крсте Петков Мисирков, тогаш ќе мора да укажеме и на неговите претходници во Македонија. Според Тодоровски: „Меѓу нив секако би дошле Ѓорѓи Пулевски, Исаија Мажовски, Марко Мушевич и Темко Попов, во прв ред, како и Спиро Гулапчев, Евтим Спространов, Коста Шахов и Марко Цепенков на еден поширок и индиректен план. Делувањата на овие македонски дејци во добра мера го објаснуваат појавувањето на Мисирков и ја осветлуваат генезата на неговите идеи“. Тој е меѓу истакнатите македонски великани претставени во проектот на „Нова Македонија – „Гласот на револуционерите повторно се слуша!“
