Латинската поговорка „во виното е вистината“ (in vino veritas) укажува на фактот дека под дејство на виното, превезот паѓа, а луѓето го олицетворуваат своето вистинско алтер его. Во овој контекст е и данската поговорка дека „од децата и пијаните луѓе ќе ја слушнеме вистината“ или нашата поговорка дека „што мисли трезен, пијан го кажува“. Аферата со смедеревката или бургундецот направи македонското новинарство да се почувствува опиено, но со сигурност се разобличија и оставината и бремето на повеќегодишното наследство на опијанетоста и заблудите во нашето општество. Сега полека, но болно ја осознавме суштината што ја носевме децении со себе, таа сѐ уште нѐ опкружува, иако се освестуваме дека треба што побрзо да се ослободиме од: неодговорноста, несериозноста кон моралните, етичките и професионалните принципи и недостигот од интегритет…
Опијането македонско новинарство и откривање на вистината за македонското општество
Смедеревката или бургундецот го опија македонското новинарство, а тоа се потврди со фактот дека неколку часа главна вест во македонскиот медиумски простор беше информацијата дека виното смедеревка се препродава во Франција за 250 евра како врвно француско бургундско вино. Споменатата информација беше преземена од странски медиум и пренесена од повеќе македонски медиуми без да се проверат фактите и вистинитоста. На крајот од денот оваа содржина беше отстранета од сите македонски медиуми бидејќи се утврди дека станува збор за првоаприлска шега. Но оваа опијанетост не се должи на смедеревката или бургундецот, туку на непрофесионалноста на некои од македонските медиуми, бидејќи на идентичен начин постапија со лажната вест за смртта на нашиот Илија Темелковски, македонска ракометна легенда, селектор на македонската ракометна репрезентација, човек што ги доведе младата машка репрезентација и самата држава Македонија на 6-то место на Светското младинско првенство во Алжир во 2017 година. Овие примери потврдуваат дека македонските медиуми ја заборавија својата обврска за почитување на општоприфатените новинарски стандарди, принципи и вредности и се препуштија на непрофесионализмот, како и на натпревар за публика, рејтинг, лајкови, профит итн. Но ова ја доловува и суштината за нашето македонско општество – стекната и децениски акумулирана неодговорност и непочитување на универзалните вредности, принципи и стандарди. Не смееме да заборавиме дека станува збор за општествени сврзани садови, доколку во една општествена област не се почитуваат одговорностите и стандардите, тогаш не се почитуваат и во сите. За жал, тоа е нашиот однос кон стварноста, приоѓаме со невидена леснотија.
Во виното е вистината
Латинската поговорка „во виното е вистината“ (in vino veritas) укажува на фактот дека под дејство на виното, како и на некој друг алкохол, луѓето ја говорат вистината или ја олицетворуваат својата суштина, а превезите од очите паѓаат. Во овој контекст е и данската поговорка дека „од децата и пијаните луѓе ќе ја слушнеме вистината“ или нашата поговорка дека „што мисли трезен, пијан го кажува“. Смедеревката или бургундецот го опијанија македонското новинарство, но ја разобличија и опијанетоста на нашето општество. Полека ја осознавме суштината што нѐ опкружува, се акумулирала со години, а полека и болно ја откриваме – непрофесионалност во работењето, несериозност кон професијата и недостиг од интегритет.
– Негативната состојба во македонскиот медиумски простор е условена од напуштањето на новинарските вредности и натпреварот за публика, рејтинг, лајкови, профит итн. Но новинарството е само еден сегмент од општеството, притоа оваа состојба ја укажува состојбата на целото македонско општество, бидејќи се општествени сврзани садови, доколку во една општествена област не се почитуваат стандардите, тогаш не се почитуваат и во сите. За жал, тоа е нашиот однос кон стварноста, приоѓаме со невидена леснотија – велат нашите соговорници.
Аналитичарот Сотир Костов вели дека ние сме општество што не почитува стандарди и работна етика, а тоа во голема мера се должи на непрофесионалноста и несериозниот пристап кон самата професија.
– Доколку се почитуваат стандардите и поставените правила, а тоа е условено од професионалниот пристап, грешките се сведуваат на минимум. Одговорноста расте. Ќе ви кажам еден сликовит пример. Имено, тоа е т.н. САРП, односно стандарди и препорачани пракси во воздухопловството што се применуваат од страна на Меѓународната организација за цивилно воздухопловство, како и на државите во управувањето со ризиците за безбедноста на воздухопловството. Преку високоизведените стандарди во воздухопловството се избегнуваат грешките. Четири децении Македонија како држава и нација егзистира како функционална демократија, но, и покрај тоа, како општество не успеавме да воведеме професионалност во работењето. Се соочуваме со недостиг од одговорност, а моралот и етиката можеме да ги помножиме со нула. Доколку сакаме нештата да се променат, мора да воведеме нови стандарди во сите општествени сфери, но тоа ќе зависи и од професионалната етика на институционалниот кадар во општеството. Доколку не спроведеме промени, особено казнивост за непрофесионалност во работењето, дотогаш ќе царува одговорноста, а корупцијата ќе убива. Нашата совест, како општество, е заспана, оттука потребни се конкретни позитивни постапки што ќе ја разбудат – вели аналитичарот Сотир Костов.
Зошто професионализмот, што носи одговорност, е неопходен за општеството
Добро упатени во оваа проблематика велат дека во некои од западните држави, но и во други општества на Истокот со долга историска традиција, професионализмот е суштински во работењето. Пристапот на напредните општества кон професионализмот е сериозен, затоа што професионалните стандарди значат постапување на начин што е пример за високи морални и етички стандарди.
– Професионалните стандарди исто така значат да се биде квалификуван во областа на експертизата во која се работи. На пример, да имате искуство или образование за компетентно да ја извршите потребната задача. Истовремено, професионалните стандарди значат и примена на знаење или искуство во соодветен контекст, познавање на ограничувањата на нашето знаење и барање помош по потреба – велат нашите соговорници.
Доколку внимателно се анализира состојбата во македонското општество во однос на професионалноста, мора да се нагласи дека се потребни суштински промени. Во оваа насока се и почитувањето и спроведувањето на воспоставените кодекси на правила и етика, затоа што на овој начин се подобрува работата во приватниот и државниот сектор. Истовремено мора да постојат реперкусии доколку се прекршат овие правила. Одговорноста и држењето на поединците до потребниот стандард, нешто од кое е условена и ефикасноста на секоја институција или организација, се важни за професионалните стандарди. Доколку некој не работи во согласност со стандардите, потребна е одговорност за непрофесионално однесување.
– Многу успешни општества се стремат кон сумирање на очекувањата од однесувањето на поединците во збир на одредени вредности. Не случајно овие вредности стануваат значајни двигатели на општествениот напредок. Професионалниот пристап и сериозноста кон работењето обезбедуваат безбедност, интегритет, почит, тимска работа, одговорност, иновација, искреност и отвореност – велат нашите соговорници.
Македонија, како општество и нација, мора да се отрезни од опијанетоста на транзициските квази-вредности и да разбере дека способноста да се испорача одговорен и посветен однос, вклучувајќи го и одржувањето професионален интегритет на работното место, има силно влијание врз продуктивноста, перформансите и угледот. Стандардите регулираат како се однесуваат професионалците, а нашиот напредок ќе зависи исклучиво од професионалниот интегритет, репутацијата, признавањето на грешките, максималниот труд, самопроцената, исполнувањето на обврските итн.
– Само професионализмот може да ни овозможи да не ни се повторуваат трагични настани, како што беше пожарот во Кочани, но и да не читаме лажни вести како што беше информацијата за смедеревката во Франција – велат нашите соговорници. Д.Ст.
