Локални избори 2025: Извештај на меѓународните набљудувачи
- По покана од властите на Македонија, Конгресот на локални и регионални власти на Советот на Европа распореди набљудувачка мисија низ целата земја за да ги набљудува локалните избори што се одржа во неделата. Мисијата на Конгресот ја предводеше Гобнит Ни Вимнехан (Република Ирска), а вклучуваше 15 набљудувачи на Конгресот од 14 земји
- Задоволни сме што изборите беа генерално добро организирани. Сепак, малиот број жени кандидати за градоначалници и недостигот од пристапност за гласачите со попреченост и постарите лица остануваат главни проблеми, рече Гобнит Ни Вимнехан, шеф на делегацијата на Конгресот на Советот на Европа
- Недостигот од локални медиуми, особено надвор од главниот град, е исто така значаен проблем, бидејќи го ограничува покривањето на локалните прашања – кои треба да бидат во срцето на кампањата за локални избори – и придонесува за ставање на националните прашања во преден план, дополнително поларизирајќи ја изборната клима, изјави член на делегацијата на Конгресот на Советот на Европа
На теренското распоредување на денот на изборите му претходеа подготвителни состаноци на 17 и 18 октомври во Скопјe со претседателот на Националната изборна комисија, државниот секретар на Министерството за локална самоуправа и заменик-претседателот на Националната комисија за спречување корупција. Делегацијата на Конгресот се сретна и со претставници на медиумите, домашни и меѓународни набљудувачи, како и со кандидати и претставници на различни политички партии. Во соработка со делегацијата на Европскиот парламент беше организиран брифинг со основниот тим на мисијата за набљудување на изборите на ОБСЕ/ОДИХР. На денот на изборите, седум тима на Конгресот беа распоредени во различни региони на земјата.
– Задоволни сме што изборите беа генерално добро организирани. Сепак, малиот број жени кандидати за градоначалници и недостигот од пристапност за гласачите со попреченост и постарите лица остануваат главни проблеми. Недостигот од локални медиуми, особено надвор од главниот град, е исто така значаен проблем, бидејќи го ограничува покривањето на локалните прашања – кои треба да бидат во срцето на кампањата за локални избори – и придонесува за ставање на националните прашања во преден план, дополнително поларизирајќи ја изборната клима – рече Гобнит Ни Вимнехан, шеф на делегацијата на Конгресот на Советот на Европа.
Свои видувања за она што го забележале набљудувачите на терен изнесе и потпретседателката на делегацијата на Конгресот, Катријан Партика (Белгија).
– Гласањето на денот на изборите се одвиваше на мирен, уреден и спокоен начин. Тоа обезбедува поволен контекст за решавање на нерешените прашања што влијаат врз локалната демократија во С. Македонија. Тие вклучуваат претерано политизирана средина и перцепција за корупција, што ја еродира довербата на јавноста во институциите на кои треба да можат да се потпрат. Во интерес на сите граѓани на С. Македонија е да се решат овие проблеми – порача таа.
Нацрт-извештајот и препораката на Конгресот ќе бидат доставени за усвојување на 50-та сесија на Конгресот во март 2026 година.
Локалните избори се конкурентни, но негативно погодени од законски недостатоци и политичка поларизација
Кампањата, според набљудувачите, беше конкурентна и гласачите имаа широк спектар на политички алтернативи од кои можеа да изберат, но тие беа негативно погодени од системски законски празнини и недостатоци во надзорот на финансиите на кампањата, како и од политичката поларизација и длабокото јавно разочарување од политиката, соопштија меѓународните набљудувачи.
Заедничката набљудувачка мисија од Канцеларијата на ОБСЕ за демократски институции и човекови права (ОДИХР), Конгресот на локални и регионални власти на Советот на Европа (Конгрес) и Европскиот парламент (ЕП) откри дека иако законската рамка обезбедува основа за одржување демократски избори, таа содржи голем број празнини и недостига јасност во многу области. Во исто време, минатогодишните законски измени, иако ги земаа предвид некои препораки на ОДИХР, ги оставија повеќето од претходните препораки неодговорени.
– Добро беше да се видат конкурентна кампања во текот на последните недели и добро организиран и претежно мирен ден на изборите вчера, но празнините во изборните закони што ја ослабуваат работата на институциите остануваат загрижувачки. Обраќањето внимание на клучните аспекти на изборниот процес што бараат реформи – од финансирање на кампањата до еднакви можности за кампањата во медиумите за сите кандидати, ќе продолжи да биде во фокусот на нашата работа, вклучувајќи и за време на набљудувањето на изборите во вториот круг на 2 ноември – рече Матео Мекачи, раководител на Мисијата за набљудување на изборите на ОДИХР.
Фундаменталните слободи беа почитувани во текот на целата кампања и „кандидатите генерално можеа слободно да водат кампања“. Во исто време, иако не е прекршување на законот, градоначалниците и високите владини претставници отворија, посетија или промовираа инвестициски и инфраструктурни проекти и пред и за време на официјалниот период на кампањата, поткопувајќи ги законските заштитни мерки за спречување злоупотреба на јавните ресурси и спротивно на меѓународните стандарди. Извештаите за наводен притисок врз вработените во јавниот сектор и заплашување на гласачите и кандидатите на опозицијата, како и купување гласови од страна на политичките партии, исто така беа загрижувачки.
Околу 1,72 милион граѓани со постојан престој во земјата имаа право на глас. Изборната администрација ефикасно ги водеше подготовките и генерално уживаше јавна доверба. Сепак, беа изразени одредени загрижености во врска со нејзината независност, бидејќи е составена претежно од јавни службеници. Денот на изборите беше генерално мирен, иако беа забележани некои недостатоци во процедурите, како што се групно гласање и прекумерно мешање од страна на претставниците на кандидатите.
Жените продолжуваат да бидат недоволно застапени во јавниот и политичкиот живот. Иако законот пропишува квота од 40 проценти за родовата еднаквост за кандидатските листи, само 32 од 309 кандидати за градоначалници беа жени. Дискусиите за родовата еднаквост и правата на жените во голема мера отсуствуваа од кампањата. Набљудувачите забележаа загрижености во врска со сексистичката реторика против жените кандидати и политичкото учество на жените воопшто, особено онлајн.
– Го поздравуваме фактот дека денот на изборите беше генерално добро организиран. Сепак, малиот број жени кандидати за градоначалници и недостигот од пристапност за гласачите со попреченост и постарите лица остануваат сериозни трижи. Отсуството на локални медиуми, особено надвор од главниот град, е исто така голем проблем, ограничувајќи го покривањето на локалните прашања – кои треба да бидат централни за кампањата за локалните избори – и придонесувајќи за истакнување на националните теми, дополнително поларизирајќи ја изборната средина – рече Гобнит Ни Мхуимнеакаин, шеф на делегацијата од Конгресот на Советот на Европа.
Апел за унапредување на агендата за ЕУ-реформи
Системските празнини во законската рамка што го регулира финансирањето на кампањите, во комбинација со ограничениот капацитет на надзорните тела во земјата, го попречија ефикасниот надзор на финансирањето на кампањите. Јавните средства сочинуваат значителен дел од вкупното финансирање на кампањите, но формулата за распределба значително ги фаворизираше големите парламентарни партии, исклучувајќи ги помалите партии со парламентарна група, и им нудеше само ограничени можности на другите мали партии и независни кандидати.
– Ги слушавме сите наши соговорници со интерес и внимание. Иако европската интеграција не беше централно прашање на кампањата, од повеќето од нив разбираме дека мнозинството партии и заедници во С. Македонија остануваат посветени на членството во ЕУ. Затоа им предлагаме на новоизбраните локални власти да ја унапредат агендата за реформи на нивната земја за ЕУ – рече Марта Темидо, шефица на делегацијата на ЕП.
Медиумскиот пејзаж е разновиден, но фрагментиран по политички и етнички линии. Во исто време, неповолните услови за работа и ограничените човечки ресурси во медиумскиот сектор влијаат на квалитетот на известувањето. Мониторингот на медиумите на набљудувачката мисија покажа дека покривањето на изборите во радиодифузните медиуми беше генерално избалансирано. Кампањата на социјалните медиуми е голема и е целосно нерегулирана и не постои надзорен орган со мандат да ја следи кампањата на социјалните мрежи и да открива дезинформации или манипулативна содржина.
Меѓународното набљудување на локалните избори во Македонија имаше вкупно 275 набљудувачи од 40 земји, составено од 253 експерти на ОДИХР и долгорочни и краткорочни набљудувачи, 15 члена и персонал од Конгресот и седум пратеници и персонал од ЕП.
Конгресот на локални и регионални власти е институција на Советот на Европа, одговорна за зајакнување на локалната и регионалната демократија во неговите 46 земји членки. Составен од две комори – Комората на локални власти и Комората на региони – и три комитети, тој е составен од 612 избрани претставници, кои претставуваат повеќе од 130.000 локални и регионални власти.
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
