Обидите да се поправат односите помеѓу двајцата партнери Олаф Шолц и Емануел Макрон не успеаја. Уште полошо, сега не само што нема заедничка визија за натамошниот пат на ЕУ туку односите се претвораат во конфронтација и битка на ега. Молчаливиот канцелар, претпазлив, но тврдоглав, го нервираат иницијативите и најавите, кои ги смета за ненавремени од неговиот француски колега. Овој судир на личности го засили она што претставува еден од историските неуспеси на француско-германскиот однос, каде што реформизмот, кој традиционално му се припишува на Париз, се судира со конзерватизмот во Берлин. Извори на конфликти се појавуваат сѐ повеќе
ЕУ парализирана од несогласувањата помеѓу лидерите на Франција и Германија и внатрешните политичко-економски кризи
Иако Париз и Берлин се вешти во оркестрирањето на нивните меморијални секвенци и пофалбата на „длабочината и трајноста на француско-германската врска“, двата центра се борат со мака да работат заедно и да ја проектираат натамошната иднина на Европа. Поради недостиг од заеднички визии и волја, лидерското германско-француско дуо не успева да ги привлече дваесет и седумте членки во некаков функционален заеднички проект.
– Дипломатите можеби се држат и бараат позитивни работи, но опсервацијата е едногласна: односите никогаш не биле толку деградирани – резимира пратеникот на ЦДУ Гунтер Крихбаум, долгогодишен член на мешаната германско-француска парламентарна комисија.
Во последните месеци од мандатот на германската канцеларка Ангела Меркел, тогашните први чекори на владата на нејзиниот наследник Олаф Шолц го најавија обновувањето на француско-германскиот „мотор“. На крајот на пандемијата на ковид, канцеларката го прифати, под притисок на францускиот претседател Емануел Макрон, принципот на заем од заедницата за да се поддржи нестабилната европска економија. Раскинувајќи ја децениската буџетска ортодоксија, Меркел успеа, преку својот гест, да заборави на студениот прием што Берлин го доби на говорот за Европа одржан од Макрон, еден ден по неговиот избор на претседателската функција во 2017 година.
Од своја страна, тројцата сојузници на новата коалиција се обврзаа со договор, во 2021 година да продолжат со „ново силно и стратегиско партнерство“ со Франција. Многу еврофилски во нивните говори, Елисејската палата особено им се додворуваше на зелените.
Два месеца подоцна избувна војната во Украина, која можеше да послужи како отскочна штица за француско-германската иницијатива, гарантирајќи обнова на безбедноста на континентот, но напротив, само го парализира дијалогот.
– Оттогаш, никогаш не сме виделе француско-германски консензус – забележува Роња Кемпин, истражувач во Германскиот институт за меѓународна политика и безбедност.
Опремен со нуклеарното копче, Макрон се обиде да ги поттикне „искрите“ на европската безбедносна автономија. Спротивно на тоа, Шолц се врати, како по рефлекс, кон американскиот сојузник. Заобиколувајќи ја Франција и без консултации, канцеларката Меркел започна индустриски проект за создавање противракетен штит.
Обидите да се поправат односите помеѓу двајцата партнери не успеаја. Уште полошо, тие се претворија во битка на ега. Молчаливиот канцелар, претпазлив, но тврдоглав, го нервираат иницијативите и најавите, кои ги смета за ненавремени од неговиот француски колега.
– Не фаќајќи ја подадената рака на нашите партнери, Олаф Шолц го скрши порцеланот – обвинува Гунтер Крихбаум.
Стратегиски дивергенции – францускиот реформизам се судира со германскиот конзервативизам
Овој судир на личности го засили она што претставува еден од историските неуспеси на француско-германскиот однос, каде што реформизмот, кој традиционално му се припишува на Париз, се судира со конзервативизмот во Берлин. Извори на конфликти има многу. Олаф Шолц јавно ја критикуваше хипотезата за испраќање западни вооружени сили во Украина, што не го спречува Емануел Макрон да оди подалеку. Шефот на Елисејската палата не ја напушта идејата за европско нуклеарно одвраќање, на што се противи Германија, претпочитајќи да го задржи ексклузивниот американски чадор.
Стратегиските разлики често се маскирани со кавги: Париз го осудува германскиот метод на пресметка што го прави Берлин главен воен придонесувач за Украина, со што се пофали владата на Шолц. Сепак, беше забележан напредок во изградбата на француско-германскиот тенк.
Честопати, конфронтацијата ѝ отстапува место на заемната рамнодушност. Откако Макрон го одржа вториот говор на Сорбона на 25 април, неговиот германски колега одговори, на француски, со едноставен твит: „Вашиот говор содржи добри импулси“. Понекогаш канцеларот е тој што ја изненадува француската влада објавувајќи, есента 2022 година, национален план од 200 милијарди наменети за поддршка на германската економија.
Од своја страна, Гринен придонесе за ескалација со Париз со барање во рамките на нивната коалиција за брзо затворање на нуклеарните централи на Рајна. Во моментов министерот за економија Роберт Хабек го осудува проектот европски сателит Ирис, кој го обвинува дека им служи на француските интереси. Конечно, ФДП се противи на какво било задолжување на заедницата во корист на одбранбената индустрија, дури и ако се очекува напредок на проектот за европски пазар на капитал.
Во таков деградиран контекст, голем број специјалисти за француско-германските односи ја доведуваат во прашање препорачливоста да се прослави пријателството со државна посета.
– Убавите слики и убавите говори можеби изгледаат површно, но француско-германската соработка исто така се храни со тоа – вели Клер Демесмеј, истражувачка во центарот „Марк-Блох“, која со децении ги проучува многуте негови аспекти.
Преносниот ремен на ЕУ ризикува да зариба
Во отсуство на ефикасен француско-германски мотор, „преносниот ремен на ЕУ“ ризикува да зариба. Франција, заглавена во политичката криза и буџетската ситуација надвор од контрола, е сѐ помалку чујна за своите партнери. А Германија, повторно на работ на рецесија, со уништен економски модел и поделена коалиција на власт, отсуствува. Тешко е да се види како двајцата партнери ќе можат да одговорат на предизвикот за дополнителни инвестиции што поранешниот италијански премиер Марио Драги ги проценува меѓу 750 и 800 милијарди евра годишно. Од сосема спротивни причини на двете страни на Рајна, прашањето за средствата ризикува да стане табу. Германија, заглавена во сопствената буџетска јакна, која ги ограничува инвестициите и растот, не сака да слушне за нови заеднички трошоци. Франција, во процес на прекумерен дефицит, тешко дека е во позиција да ги повика своите колеги да ги вратат парите во „ќупот“. Што се однесува до другите, Холанѓаните на пример сакаат да го намалат својот придонес во ЕУ и не ги гледаат јавните инвестиции како „сама цел“.
Се чини дека дискусиите за нови заеднички заеми почнаа лошо, кога преговорите за идниот буџет на ЕУ, кои треба да започнат следната година, ќе бидат „мајка на сите битки“ во следниот мандат. Мал буџет од еден отсто од европскиот БДП – од кој најголем дел е посветен на земјоделството и регионалната политика – не е погоден за предизвиците на дигиталната револуција, вештачката интелигенција, климатските промени и одбраната пред руската закана на границите.
По извештајот на Лета, поранешен италијански премиер, напролет и тој на Марио Драги може да заврши во библиотеките на канцелариите на Берлајмонт како уште една остра дијагноза на неволјите на Европската Унија. Освен ако не предизвикаме голем колективен скок, како неговото „што и да е потребно“ во 2012 година за опстанок на еврото. Ова ќе биде предизвикот во следните пет години.
Од германската семафор-коалиција свети само црвено, и за Германија и за Европската Унија!
Пол Морис, специјалист за внатрешна политика во Германија, оценува дека тешките преговори за конституирање на следната германска влада ќе го комплицираат воспоставувањето обединета Европа, па ќе се чека новоизбраниот претседател на САД да се врати во Белата куќа.
Од доаѓањето на Олаф Шолц како канцелар во декември 2021 година, прашањата на несогласувања се намножија меѓу Париз и Берлин, особено оние поврзани со војната во Украина. Три години подоцна, хетерогената семафор-коалиција на чело на Германија, составена од социјалдемократите на СПД, Зелените и Либерално-демократската партија (ФДП), беше разбиена на 6 ноември во вечерните часови, по разрешувањето на Кристијан Линднер, министер за финансии и лидер на либералите. Раскинувањето што доаѓа неколку месеци по распуштањето на Националното собрание, предизвикано од оваа страна на Рајна од страна на Емануел Макрон, што ја втурна Франција во долги политички преговори.
За Пол Морис, генерален секретар на Комитетот за проучување на француско-германските односи на Францускиот институт за меѓународни односи, распадот на германската влада не е изненадувачки, бидејќи коалицијата беше амбициозна и создаваше разлики меѓу партнерите веќе една година. Периодот на неизвесност што се отвора ризикува да ја ослабне француско-германската двојка, движечката сила на обединета Европа, пред лицето на новоизбраниот Доналд Трамп во Белата куќа.
Во интервјуто за неделникот „Нувел обсеравор“, запрашан дали е изненадување крајот на трипартитната коалиција на власт во Германија од 2021 година, Пол Морис одговара: „И покрај тоа што имаше искри во коалицијата речиси една година, ова е само трето распаѓање во седумдесет и пет години. Во 1982 година, либералите на ФДП ги сменија сојузите од социјалдемократите на СПД – н.з. на конзервативците на ЦДУ, маневар што го донесе Хелмут Кол на власт. Во 2005 година, (канцеларот на СПД) Герхард Шредер распиша предвремени избори по изборниот пораз во една земја, погрешна пресметка што ја доведе Ангела Меркел од ЦДУ како канцеларка“.
Овие тензии се случуваат околу буџетските прашања, инвестициите и должничката кочница. Социјалдемократите, олицетворени од Олаф Шолц, се за социјалните и одбранбените програми, исто како Зелените за енергетската транзиција.
Летово, министерот за финансии, либералот Кристијан Линднер, фигура со десни ориентации во овој сојуз на левиот центар, објави труд во корист на буџетската строгост. Соочен со можна оставка на министерот, по неуспешните обиди за помирување, Олаф Шолц во средата на 6 ноември одлучи да го разреши, што доведе до заминување на другите министри од ФДП. На функција остана само министерот за транспорт, кој претпочита да ја напушти својата партија.
Олаф Шолц планира на 15 јануари да постави прашање за доверба на пратениците во Бундестагот, кое нужно ќе биде одбиено. Затоа, предвремените избори ќе се одржат кон крајот на март, шест месеци пред првично планираните. Според анкетите, 53 отсто од Германците позитивно гледаат на ова распаѓање. Ова е сосема ретко за народ што сака стабилност. Затоа, политичката криза веќе постоеше и претходно. На некој начин само го пукнавме апсцесот. Можеби сето ова дури ќе ја реши политичката криза во Германија.
Остануваме во непосредниот рок, но јасно е дека канцеларот ќе биде најверојатно од редовите на ЦДУ, која има над 30 отсто од намерите за гласање во анкетите. Конзервативците дури се залагаат за избори пред крајот на годината бидејќи се во позиција на сила.
Но тоа е земја во која ретко имаме апсолутно мнозинство. Затоа мора да се најде коалиција, но која? Природен партнер на ЦДУ останува ФДП, но таа не достигнува пет отсто на анкетите и затоа може да исчезне од парламентот. Конзервативците би можеле да владеат со Зелените (околу 10 отсто во анкетите), но тоа се чини комплицирано со Фридрих Мерц, претседател на ЦДУ, кој има многу десничарска линија во партијата.
Мора да се потсетиме и на силно присуство на екстремно десничарската партија, АфД, заслужна со околу 17 отсто. Но апсолутно не станува збор за сојузништво на ЦДУ со нив. Во Германија, за разлика од тоа што се случува сега во Франција, сè уште постои Брандмауер [буквално, „заштитен ѕид“] со екстремната десница.
Тоа ја остава СПД, заслужна со околу 16 отсто на анкетите, во голема коалиција… Но сите овие сценарија ќе се проучат по изборите. Германија е земја што секогаш наоѓа решенија, но тоа може да биде скапо за партиите што владеат заедно. СПД ја плати цената за време на сојузот со ФДП, која спроведуваше своја политика во владата.
Оваа прва коалиција СПД-Зелени-ФДП на национално ниво имаше огромни амбиции по ерата на Меркел [2005-2021] да ги модернизира инфраструктурата, економијата или енергетската транзиција. Но беше тешко да се спроведе програмата поради буџетски проблеми. Пред сè, се спротивстави на војната во Украина, која го доведе во прашање германскиот економски модел поврзан со извозот и неговиот енергетски модел.
Шолц дава позитивна оцена за времето поминато како канцелар, но повеќето од темите не беа следени докрај. За субјектите што беа, тоа беше направено со болка и тешкотија. Пол Морис тука мисли особено на проектот што го спроведуваат Зелените за индивидуално греење на нафта за намалување на јаглеродот. Дополнителниот финансиски товар на домаќинствата го направи многу непопуларен. Денеска трите партии од сегашната коалиција би добиле понизок резултат од ЦДУ.
На прашањето што менува ова распуштање, на денот на изборот на Доналд Трамп во Соединетите Американски Држави, за француско-германската двојка што изгледаше како да ја враќа бојата, Пол Морис одговара: „Малку е парадоксално, бидејќи се испратени низа пораки што ја враќаат француско-германската двојка во центарот на вниманието. Емануел Макрон и Олаф Шолц се јавија меѓусебно по резултатот на американските претседателски избори и заедно реагираа. Министерот за одбрана, Борис Писториус, веднаш дојде во Париз за да се сретне со својот колега Себастиен Лекорну“.
Но, во исто време, француско-германската двојка не може да направи ништо со влада во терминална фаза, која нема да планира сама за себе. И ако има тешкотии во преговорите, во најдобар случај би можеле да имаме германска влада на крајот на пролетта, во јуни, па дури и по летото. Ќе имаме тешкотии да ангажираме германски партнер во меѓународната логика, кога тој ќе биде заплеткан во сопствените проблеми. Т.Г.
Поглед кон Франција и Германија:
„Сестри“ по криза и по безидејност
Како ретко до пред извесно време, Франција и Германија изгледаа толку слично, двете земји се соочуваа со истите тешкотии. Особено откако избувна политичката криза во Германија: експлозија на коалицијата на Шолц, предвремени избори, еквивалент на опасното распуштање на Националното собрание од страна Макрон. Од двете страни на Рајна, претседателот и канцеларот изгледаат дезориентирани пред светските потреси, неспособни да се снаоѓаат и да се соочат со економски тешкотии, со сериозната криза на конкурентноста.
И Германија и Франција имаат многу сериозен проблем со конкурентноста. Всушност, слично е од двете страни на границата, но тука е делумно маскирано со масовното прибегнување кон јавните трошоци, па оттука и сметката што ја има Франција денес – за првпат Франција на финансиските пазари позајмува пари со повисоки камати од Грција. Во Германија, според процените на „Блумберг“, има крвавење на индустриски капитал од 650 милијарди евра од 2010 година. Крвавењето се забрза откако Шолц дојде на чело на земјата: 40 отсто од овој капитал си замина од 2021 година.
Тоа значи дека германските индустриски компании масовно ја напуштаат Германија. Да ги наведеме „Фолсфаген“, кој ќе ги затвори фабриките во Германија, „Шаефер“, производител на опрема, кој објави дека ќе укине 4.700 работни места, БАСФ, хемискиот гигант, кој ги преместува своите фабрики во Кина и САД, „Миелe“, производителот на апарати за домаќинства, кој оди во Полска.
И странците го прават истото тоа. Електронскиот гигант „Интел“ штотуку објави дека го суспендира својот проект за гигафабрика во регионот на Дрезден на неодредено време. Истото тоа ѝ се случи на уште една планирана гигафабрика, во Сар, прекината од американскиот „Волфспид“. „Форд“ затвора фабрика во 2025 година, за да ја инсталира во Шпанија. На сите страни пука.
Во Франција ситуацијата е слична, синџирот на супермаркети „Ошан“ отпушта работници и затвора продавници, „Мишлин“ затвора фабрики, „Валео“ отпушта речиси 900 работници.
Па, како можеме да ја објасниме ваквата ситуација? Објаснување број еден – енергијата. Овој моќен бран на деиндустријализација е цената на војната во Украина, која предизвика цената на енергијата во Германија вртоглаво да порасне, трипати е поскапа отколку во САД. Објаснување број два – бирократија и регулативи, чиј обем е зголемен за 50 отсто од 2010 година.
Се поставува и прашањето дали политиките на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп би можеле да ја намалат германската или европската конкурентност. Затоа што идната администрација во Вашингтон се очекува да става даноци на производите што Европејците ги извезуваат во САД, особено на германските автомобили.
Ова ќе биде дополнителен поттик за германските фирми да се откажат од производството од нивната национална база, да инвестираат во САД и да произведуваат оттаму, за да избегнат даноци. Соочени со овој најавен глобален бран, поттикнат од новиот американски претседател, на моторите на ЕУ, Франција и Германија, им треба цврсто лидерство. Тоа значи француско-германска двојка со цврста политичка основа и заеднички позиции. Доволно е да се каже дека сме далеку од тоа, и поради Берлин и поради Париз.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
