Загриженоста за загадувањето ја натера ЕУ да ја намали финансиската поддршка за постројки за претворање на отпадот во енергија и да воведе политички обврски наменети да ги насочат земјите од ЕУ кон рециклирање. Тоа значително го намали износот на јавни средства наменети за согорување отпад во споредба со поголемите суми наменети за позелени проекти како што се постројките за рециклирање
Повод: Добивање енергија со согорување на сметот
Екологистите велат дека е грешка да се мисли дека претворањето на отпадот во енергија е почист извор на енергија од фосилните горива. Лошо сортираниот комунален отпад честопати значи дека многу пластика базирана на фосилни горива се согорува, ослободувајќи ЦО₂ што ја затоплува планетата во процесот.
– Аргументот дека согорувањето на отпадот е подобро од депонирањето премногу го поедноставува сложеното прашање. И двете практики имаат сериозни влијанија врз животната средина и ниту едната не треба да се гледа како одржливо долгорочно решение – рече Јанек Вак, виш службеник за политика во „Зиро вејст Јуроп“.
Оваа невладина организација проценува дека секој метрички тон комунален отпад што се согорува ослободува помеѓу 0,7 и 1,7 метрички тони јаглерод диоксид..
Научниците, во меѓувреме, предупредуваат дека не се спроведени доволно истражувања за опасностите со кои се соочуваат луѓето што живеат во близина на печките за горење. Операторите на постројките инсистираат дека технолошките решенија и правилното сортирање можат да го држат тоа загадување под контрола. Но овие загрижености не поминаа незабележано, а реакциите меѓу популациите против печките за горење отпад растат.
На пример, во Рим десетици илјади луѓе потпишаа петиција за да се спречи градоначалникот да даде зелено светло за проект за согорување отпад во Санта Паломба. Минатиот март француските сенатори предложија да се забрани изградбата на нови согорувачи на отпад во земјата.
ЕУ ја намалува поддршката за вакви проекти
Загриженоста за загадувањето ја натера ЕУ да ја намали финансиската поддршка за постројки за претворање отпад во енергија и да воведе политички обврски наменети да ги насочат земјите од ЕУ кон рециклирање. Тоа значително го намали износот на јавни средства наменети за согорување отпад во споредба со поголемите суми наменети за позелени проекти, како што се постројките за рециклирање.
Во 2020 година, јаглеродниот отпечаток на технологијата на крајот беше она што го натера Брисел да ги исклучи постројките за претворање отпад во енергија од својот список на подобни зелени проекти. Листата, наречена таксономија на ЕУ, им кажува на инвеститорите што се смета за одржлива инвестиција.
Во меѓувреме локалните самоуправи се заглавени, тврдат еколошките невладини организации, при што многумина сè уште го отплаќаат долгот што го стекнале кога се согласиле да ги изградат локациите.
– Многу од овие планови за инсталација би се покажале како застарени – вели Анелија Стефанова, лидерка за област на трансформација на енергија за „Бенквоч“, бидејќи од земјите на ЕУ се очекува да ги исполнат целите за намалување на отпадот и рециклирање што се пропишани со законите на ЕУ.
Заглавени средства
Како што земјите се движат кон позелени системи за управување со отпад, ризикот е дека овие големи инфраструктурни проекти би можеле да станат бескорисни.
На многу постројки за претворање отпад во енергија веќе им е потребно повеќе ѓубре отколку што е достапно во околното подрачје. На пример, во Копенхаген, озлогласениот инсинератор на скијачки патеки во градот – самиот финансиран преку 30-годишен заем – увезува десетици илјади тони отпад од странство годишно за да ги напојува своите печки.
Данска има „прекумерна моќност во секторот за согорување до 700.000 метрички тони“, според нејзиното Министерство за клима и енергија. Земјата веќе планира буџет за покривање на трошоците за непотребни инсинератори за отпад.
Во 2020 година Данска воведе план за озеленување на секторот за отпад, кој вклучуваше издвојување на 200 милиони дански круни (26 милиони евра) на општините за покривање на „заглавените трошоци“.
Заемодавците, вклучувајќи ја и официјалната гранка на ЕУ за кредитирање, Европската инвестициска банка, се исто така многу свесни дека политичкиот пејзаж се оддалечи од безусловната поддршка на технологијата.
– Сè што е финансирано од ЕИБ мора да биде во согласност со директивите на ЕУ. Ние не сме креатори на политики; ние сме носители на политики – рече Дорвил од ЕИБ, додавајќи дека имало многу случаи каде што банката одбила финансирање од финансиски или еколошки причини.
И покрај загриженоста, повторно никнуваат нови постројки
Сепак, во тек е изградба на нови постројки за претворање отпад во енергија.
– Кога нема постројки за согорување, тогаш има поголеми депонии – инсистира Хана Здановска, градоначалничка на полскиот град Лоѓ.
Градот наскоро ќе има нова постројка за претворање отпад во енергија, планирана од француската енергетска компанија „Веолија“, а платена со заем од 97 милиони евра од Европската банка за обнова и развој.
Здановска вели дека постројката ќе ја зголеми „енергетската независност на градот, што е исто така многу важно во моментов“.
Фондот за модернизација на ЕУ е една од последните програми за финансирање што сè уште плаќа за претворање отпад во енергија; има цел да им помогне на земјите членки на ЕУ со пониски приходи да ги префрлат своите енергетски сектори подалеку од фосилните горива. Паричниот фонд од 19 милијарди евра е вложен во проекти за претворање отпад во енергија од неговото основање во 2021 година, сите во Чешка и Полска.
На прашањето дали постои ризик новиот инсинератор да стане заглавен имот, Здановска рече дека „би сакала да има такво сценарио во кое навистина ќе произведуваме помалку отпад во иднина“.
– Кога количеството на отпад ќе се намали во иднина, а рециклирањето ќе се зголеми, тогаш веројатно ќе останат само неколку постројки во областа и тие нема да се ограничат само на собирање отпад од градот туку ќе ја прошират својата област на целиот регион – констатира Здановска.
С.Т.
