Македонско-кинеското друштво за пријателство и соработка над три децении ги продлабочува односите на двете земји
- Откако Кина и Македонија воспоставија дипломатски односи пред нешто повеќе од три децении, двете земји изградија блиски односи во сферата на културата и односите меѓу македонскиот и кинескиот народ. Тоа беше реализирано преку многу активности во областа на културата, уметноста, локалната самоуправа, образованието, цивилниот сектор, туризмот и слично. Овие зачестени и продлабочени размени изградија мост на разбирање и пријателство меѓу двата народа и практично докажаа дека земји со очигледно голема разлика во големината можат да соработуваат на хармоничен начин и во заемен интерес, а со тоа и да постават модел за меѓународна културна размена во современиот свет
Друштвото за македонско-кинеско пријателство и соработка е основано на 27 септември 1994 година, за да придонесува кон негувањето пријателски чувства меѓу двете земји и за меѓусебно поврзување институции, здруженија и поединци од Македонија со сродни заинтересирани страни во Кина. Ова друштво претставува мост за пошироко запознавање и за поттикнување соработка од секаков вид, пред сè на културно, на медиумско и на научно-техничко поле. Врските на двете пријателски земји се темелат врз принципите на меѓусебно почитување како израз на вистинските желби за пријателство меѓу македонскиот и кинескиот народ, што резултира со сè поголема соработка во повеќе сфери. Соработката меѓу граѓанските односно невладините асоцијации претставува значаен придонес во збогатувањето на македонско-кинеските односи, што само по себе значи исполнување една благородна мисија.
Откако Кина и Македонија воспоставија дипломатски односи пред нешто повеќе од три децении, двете земји изградија блиски односи во сферата на културата и односите меѓу македонскиот и кинескиот народ. Тоа беше реализирано преку многу активности во областа на културата, уметноста, локалната самоуправа, образованието, цивилниот сектор, туризмот и слично. Овие зачестени и продлабочени размени изградија мост на разбирање и пријателство меѓу двата народа и практично докажаа дека земји со очигледно голема разлика во големината можат да соработуваат на хармоничен начин и во заемен интерес, а со тоа и да постават модел за меѓународна културна размена во современиот свет. Всушност, македонската цивилизација и култура и кинеската цивилизација и култура се во едно нешто многу слични: и обете се древни, имаат зад себе по неколку милениуми во сопствениот развој и обете, исто така, втиснале многу вредни траги во светската цивилизација и културното наследство на сето човештво.
Иако се илјадници километри меѓусебно оддалечени, македонскиот и кинескиот народ имаат и слични народни изреки, кои ја нагласуваат почитта кон културното разбирање и пријателство. Во Кина се вели „кога срцата ќе се поврзат, и пријателствата траат подолго“. Во Македонија е широко позната поговорката „добриот пријател е некогаш подобар и од брат“. Може да се каже дека срцата на македонскиот и кинескиот народ се заемно широко отворени и токму тоа е основата за искреното и содржајното македонско-кинеско пријателство и соработка, кон што споменатото друштво активно придонесува веќе 31 година.
Ако се фрли еден поглед наназад, врз реализираните активности во изминативе три децении, ќе може да се констатира дека интеракциите на полето на културата се засновуваат врз принципите на заемен респект и учење едни од други. Но и едни за други. Кина има за себе заинтересирана публика во Македонија, додека македонската култура сè повеќе се афирмира во Кина. Притоа, заемноста во културната размена создава услови за заедничко и ново рамниште на една творечка активност во двата правца: и македонската и кинеската култура ги задржуваат својата самостојност, иницијативност и рамноправноста во дијалогот меѓу двете нации и двете држави. Друштвото за македонско-кинеско пријателство игра важна улога во тој македонско-кинески дијалог и ова е практичен показ и пример како можат да бидат поврзани државите и народите во светот без оглед на нивната големина и бројност.
Образованието и културната размена се важен дел од соработката
Важен дел на македонско-кинескиот дијалог и заемната соработка се јазичното образование и културната размена, благодарение на институтот „Конфуциј“ и меѓууниверзитетската соработка. Македонскиот и кинескиот јазик се столбовите и главните точки во македонско-кинеската комуникација. Изучувањето на кинескиот јазик во Македонија започна во 2002 година. Во 2013 година беше воспоставен првиот институт „Конфуциј“. Оттогаш Институтот нуди часови по кинески јазик и организира активности како што се Денови на кинеската култура, фестивали на културата на чајот, приеми по повод Лунарната нова година итн. Секој од овие настани им помогна на мнозина во Република Македонија не само да добијат основни познавања за кинеската култура туку и да ги продлабочат. Постапно се зголемува интересот за учење на кинескиот јазик. Бројот на заинтересирани студенти е веќе зголемен за петпати. Изучувањето на јазикот беше појдовната точка и основа за натамошното културно разбирање меѓу Македонија и Кина. Младите Македонци што го научија кинескиот јазик и младите Кинези што го научија македонскиот јазик станаа мисионери на македонско-кинеското пријателство и тие се постојано вклучени во активностите на Друштвото за македонско-кинеско пријателство.
Во овој контекст од особено значење за македонистиката и меѓународната афирмација на македонскиот јазик е фактот што Пекиншкиот универзитет за странски јазици ја отвори првата програма за изучување на македонскиот јазик на додипломско ниво во 2015 година. Со тоа на младите во Кина им се отвори можноста да научат многу за јазикот и културата на Македонија. Така, младите Македонци и Кинези здобија можност за подобро разбирање.
Културната размена стана значаен мост за заемните кинеско-македонски односи во културата: двете страни зачестено организираа литературни средби и уметнички изведби. Така, во 2010 година Амбасадата на НР Кина и надлежните македонски институции го основаа Кинескиот културен центар во Скопје. Тој обезбеди кинески публикации, магазини и аудиовизуелни материјали, а стана и место на одржување разни културни активности. Во 2011 година, Пекинг беше домаќин на Денот на македонската култура, во кој посебно место имаше Изложбата на македонското фолклорно творештво, на која беа прикажани фотографии и рачни изработки од познатата уметница Гордана Вренцоска. Во годините што следуваа сè поголем број македонски уметници настапуваа во Кина. За одбележување е и самостојната изложба на слики на Синиша Кашавелски во 2019 година во Кина – прв таков настан во историјата на двете земји.
Исто така, кинеската уметност секојдневно си создаваше простор за афирмација во македонската јавност. Последните неколку години институтот „Конфуциј“ организираше неколку изложби и предавања. Кон крајот на 2024 година се одржа ликовна изложба придружена со предавања во Скопје, но и во уште други два града, така отворајќи нови можности за будење на културниот дијалог. Образовната соработка е најзначајна компонента во културната кинеско-македонска размена. Институтот „Конфуциј“ е плод токму на таквата соработка, односно на партнерството меѓу Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и Југозападниот универзитет за финансии и економија во Ченгду. Од своето основање овој институт како единствен во Македонија нуди курсеви по кинески јазик за македонските студенти, но навлезе и во основни и средни училишта во Македонија. Во првата година од неговата работа беа запишани само 60 курсисти. До 2023 година бројот на лицата што учат кинески јазик се зголеми на 1.500.
Се продлабочуваат и соработката и размената меѓу кинеските и македонските универзитети. Универзитетот „Кирил и Методиј“ во Скопје потпиша договори за размена на студенти, академски истражувања и заеднички проекти со повеќе кинески високообразовни институции – вклучувајќи го и Југозападниот универзитет за финансии и економија. Со тоа уште повеќе јакне двостраната соработка во високото образование. Кина секоја година прима студенти од Република Македонија на студии. Од крајот на 90-тите години од минатиот век бројот на стипендии од кинеска страна е во постојан раст: во периодот 2015–2023 година, 40 македонски студенти завршиле магистерски или докторски студии во Кина во специјалности како кинески јазик, традиционална кинеска медицина итн. По враќањето дома, тие прераснуваат во клучна сила за унапредување на билатералната размена. Во сферата на научноистражувачката соработка, Кинеската академија на науките заедно со македонските универзитети реализира заеднички истражувања во областа на иновациите и управувањето со технологијата.
Во 2019 година кинеската провинција Гансу во соработка со македонските власти основа Центар за размена во областа на науката и културата во Скопје. Тој стана нова платформа за академска и техничка соработка меѓу двете страни. Дополнително, во 2016 година Универзитетот „Гоце Делчев“ (Штип) го основа првиот Центар за традиционална кинеска медицина во Европа. Така, Македонија стана пионер во развојот на традиционалната кинеска медицина на Балканот.
Ширењето на македонската култура во Кина постојано го зголемува своето влијание, т.е. преку разни канали го демонстрира својот историски и културен шарм. На пример, во 2019 година Скопје беше домаќин на Министерскиот форум за културна соработка меѓу Кина и земјите од Централна и Источна Европа, а последниве години активно учествува и во настани како „Културна сезона Кина–ЦИЕ“ и „Меѓународно уметничко биенале“. Македонските фолклорни групи настапија на Кинеско-европскиот културен фестивал, при што нивната разиграна кореографија наиде на силни ракоплескања. Во исто време се шири и кинеската култура во македонското општество.
Освен активностите на институтот „Конфуциј“, кинеската амбасада и различните друштва за пријателство низ земјата организираа голем број културни манифестации блиски до обичниот народ. Во 2019 година, Националната опера на Кина одржа концерт насловен „Кинеска и светска класика“. Во септември 2022 година, во градот Штип, Друштвото за македонско-кинеско пријателство организираше тематска уметничка изложба по повод кинескиот национален празник, на која беа изложени слики и фотографии со кинески мотиви.
Институтот „Конфуциј“ воспостави партнерства со локалните самоуправи низ земјата. Во 2023 година се потпишаа меморандуми за соработка со општините Охрид, Вевчани, Ресен, Карпош и други, за спроведување настава по кинески јазик и културни активности во тие средини, при што локалните власти обезбедуваат простор и ресурси за поддршка. Тоа значи дека курсевите по кинески јазик и култура ќе навлезат во училиштата и културните центри во сè повеќе места, опфаќајќи уште поширок круг на луѓе. Паралелно, Македонија, преку својата амбасада и конзулатите во Кина, ги охрабрува македонските државјани, како и кинеската дијаспора, за заедничко учество во културните интеракции.
Меѓусебното разбирање и пријателство на Кина и Македонија постојано испишува нови и богати поглавја. Заслугата за тоа на Македонско-кинеското друштво за пријателство и соработка е голема, веќе 31 година по ред непрестано.
Свето Тоевски
