Од анализата на шефот на француската ЦИА, Никола Лернер, за предизвиците на исламскиот фундаментализам, десет години по терористичките напади во Париз
- Во ексклузивно интервју за „Фигаро“, шефот на Генералниот директорат за надворешна безбедност (ДГСЕ), Никола Лернер, ги анализира новите опасности и работата на разузнавачките служби, чиј состав се зголеми за повеќе од 1.000 лица од 2015 година
Десет години по нападите во Париз, шефот на Генералниот директорат за надворешна безбедност (ДГСЕ), Никола Лернер, повикува на максимална будност, потсетувајќи во ексклузивно интервју за „Фигаро“ дека „историјата на исламистичкиот тероризам следи циклуси“. Тој притоа предупредува дека „секојпат кога некоја група успеала да се воспостави, организира и да се вкорени, тоа последователно довело до планови за извоз на заканата“.
Десет години по нападите во Париз, исламистичкиот тероризам сè уште е раширен, а повеќе од кога било Франција се бори да спречи воспоставување нов територијален калифат надвор од своите граници. На прашањето дали е можен уште еден 13 ноември, Никола Лернер одговара: „Прво, нападите беа замислени и планирани од борбени зони од страна на терористичка организација, која во тоа време – феномен без преседан – контролираше огромна територија. Искусни и обучени во странство, оперативците избегнуваа надзор од страна на разузнавачките служби и граничната полиција, а потоа имаа корист од соучеството на ќелиите што дејствуваа во Европа, кои ги снабдуваа со оружје, експлозиви и значителна логистичка поддршка. Денес ризикот од конвергенција на овие фактори е многу помалку веројатен. Ова е првенствено резултат на воената акција на коалицијата, во која Франција одигра целосна улога против џихадистичките групи во сириско-ирачкиот регион. Ова е исто така резултат на подобрената заштита на надворешните граници на Европа, врз основа на лекциите научени од терористичката и миграциската криза во 2015 година. Конечно, тоа е резултат на демонтирањето од страна на домашните разузнавачки служби на голем број активни ќелии во Европа. Сепак, ние остануваме многу будни затоа што знаеме дека историјата на исламскиот тероризам следи циклуси. Денес три области од особена загриженост се Сирија, авганистанско-пакистанскиот регион и африканскиот театар – три области каде што мора да се направи сè за да се спречат терористичките групи да се етаблираат и да создадат територијални засолништа што ќе им овозможат да лансираат нови командоси кон Франција. Со намалувањето на ризикот од проектирани закани, заканата сега е првенствено домашна и се манифестира на два начина: ’активирана’ закана, главно извршена во последните две години од Исламската држава во Хорасан (ИСКП), одговорна, на пример, за нападот врз Градското собрание Крокус во Москва во март 2024 година; и таканаречена ’инспирирана’ закана, која вклучува лица без директен контакт со областа, но кои се зафатени со исламистичка пропаганда. Ова се лицата што сега ја претставуваат главната компонента на заканата, вклучувајќи ги и долгогодишните радикализирани лица убедени дека насилното дејствување е врвен израз на нивната религиозна посветеност, но исто така и помладите, поранливи лица или оние отуѓени од нашето општество. Како што истакна Националното антитерористичко обвинителство, повеќе од петнаесет малолетници се обвинети секоја година: таква бројка никогаш порано не била регистрирана“.
Тој даде одговор на прашањето дали организацијата на францускиот систем за борба против тероризмот е поефикасна денес отколку што беше пред десет години.
– Во 2015 година Франција беше многу свесна за заканата и веќе имаше робусна правна рамка и некои од најефикасните служби во светот. Оттогаш, тие се значително зајакнати, на пример ДГСЕ (Генерален директорат за надворешна безбедност) доби над 1.000 дополнителни лица и значително зголемување на буџетот. Катрин Вотрен, новата министерка за вооружените сили, неодамна објави дека владата наскоро ќе поднесе нов закон до Парламентот за зголемување на ресурсите на нејзиното министерство во светлината на моменталниот контекст. По укинувањето на вонредната состојба, во 2017 година усвоивме специфична законска рамка, делумно благодарение на законот за зајакнување на внатрешната безбедност и борбата на службите, контактите се исто така многу поредовни под покровителство на Националниот координатор за разузнавање и борба против тероризмот (ЦНРЛТ), кој исто така игра голема улога во подготовката – истакна Лернер.
Разузнавачот се осврна и на новите предизвици за разузнавачките служби поради променливата природа на заканите.
– Помеѓу 2013 и 2018 година терористичките организации беа структурирани, хиерархиски и централизирани. Денес, во странство, се соочуваме со автономни терористички структури и поизолирани лидери на проекти, кои затоа се и потешки за откривање. На нашата сопствена територија, предизвиците не се поедноставни, бидејќи нашите служби мора многу брзо да ги предвидат дејствата на поединците што се радикализирани онлајн, без некогаш да привлекле внимание. Во постојана координација со ДГСИ (Генерален директорат за внатрешна безбедност), улогата на ДГСЕ (Генерален директорат за надворешна безбедност) е да се обиде да навлезе во овие мрежи за да открие криминални проекти или радикализирани профили што е можно порано, а потоа да ги спречи.
Поради нивната неорганизираност и зајакнувањето на граничните контроли во рамките на Европската Унија, вклучувајќи ја и имплементацијата на биометриски бази на податоци, терористичките групи се помалку способни да го користат овој метод, иако некои џихадисти користат мрежи на мигранти независно за да ја нападнат Франција. Ова беше случај со терористот што ја нападна базиликата во Ница во 2020 година. Сепак, ние остануваме многу внимателни кон организациите што знаат да бидат трпеливи и да ги искористат потенцијалните можности. ДГСЕ (Генералниот директорат за надворешна безбедност) ја игра својата целосна улога во откривањето и спречувањето опасни лица што би можеле да се инфилтрираат во протокот на недокументирани мигранти, иако не постои нешто како „нулти ризик“ кога станува збор за тероризам – порача Лернер.
Генералниот директорат за надворешна безбедност одговори и на прашањето дали нападот од 7 октомври 2023 година и израелскиот одговор означуваат пресвртница.
– Овој датум несомнено одговара на зголемувањето на терористичката закана во Франција. Покрај заканите за јавниот ред, кои беа добро контролирани од властите, и многу загрижувачкото зголемување на антисемитските акти, ДГСЕ (Генералниот директорат за надворешна безбедност) мораше да се справи, во месеците по трагедијата од 7 октомври, со опортунистичката експлоатација на настаните од страна на ИСИС и Ал каеда. Овие две терористички организации, кои отсекогаш се дистанцираа од палестинската кауза, која ја сметаа за територијална и националистичка, ги повикаа верниците низ светот да покажат солидарност со акциите на Хамас за напад врз еврејската заедница и целење на западните интереси. Пропагандистите на тој начин ја експлоатираат палестинската кауза за да соберат дел од младите што, по падот на калифатот во 2018 година и територијалните порази на ИСИС, станаа помалку привлечени од „сликата“ на џихадистичкиот борец. Додека генерацијата што созреа во 2010-тите делумно се одврати од исламистичката идеологија, експлоатацијата на 7 октомври од страна на терористичките организации придонесе за негово оживување и подмладување на неговата публика. Разузнавачките служби мораа да се приспособат.
Со години разузнавачките служби беа загрижени за подемот на авганистанскиот разгранок на Исламската држава, одговорен за нападите во Русија и Иран и за планираните напади во Западна Европа, забележува „Фигаро“.
– Во месеците пред Олимписките игри во Париз, главната закана навистина ја претставуваше Исламската држава во Хорасан. По повторното освојување на Кабул од страна на талибанците во август 2021 година, оваа организација доживеа загрижувачки тренд на пораст. Голем број планирани напади беа осмислени и извршени од овој разгранок на ИСИС, кој дејствуваше од индопакистанскиот регион, се разбира, но и од Сирија, каде што беа активни борци што зборуваат руски јазик. На пример, ДГСИ (Генералниот директорат за внатрешна безбедност) спречи напад во Стразбур во ноември 2022 година. Иако остануваме будни против оваа закана, која напредува врз силата на врските во заедницата во рамките на дијаспорите, таа сепак се намалува, особено поради активностите преземени од земјите каде што се наоѓаат главните центри за донесување одлуки на ИСКП. Ова е случајот во Авганистан каде што, и покрај нашите длабоки идеолошки несогласувања, мора да се признае дека талибанскиот режим се вклучи во борбата против организацијата во име на сопствената стабилност. Истото тоа важи и за Пакистан. Во текот на изминатата година, повеќе од десетина лидери на ИСКП беа неутрализирани во регионот, а повеќето од камповите за обука на организацијата беа уништени. Мониторингот и нарушувањето на мрежите на ИСКП бараа зголемени инвестиции во разузнавањето во релативно затворени групи и заедници. Историски гледано, француските разузнавачки служби ги фокусираа своите напори на организации што директно претставуваа закана за европските граници, со потекло од Северна Африка, Потсахарска Африка и Ирачкиот Регион, со фокус на… говорници првенствено на арапски јазик. Борбата против ИСКП затоа претставуваше и продолжува да претставува безбедносен, културен, јазичен и географски предизвик во област каде што нашите служби претходно имаа помалку значајно присуство. Сепак, вложен е многу значителен напор за развој на нашите сензори и оперативни способности.
Ситуацијата во Сирија останува кревка, па се поставува прашањето дали француските служби се плашат од повторно оживување на Исламската држава.
– Падот на Башар ал-Асад беше поздравен од Франција. И многу брзо нашите власти повторија дека не е во ничиј интерес во Европа, вклучувајќи ја и Франција, или во регионот, да ја видат Сирија како тоне во хаос. Во врска со миграцијата, се сеќаваме на кризата од 2015 година. Од безбедносна гледна точка, важното нешто на почетокот на… до 2025 година, за да се спречи повторното појавување на ИСИС. Од моментот кога Ахмед ал-Шара ја презеде власта, Франција се обврза да обезбеди безбедносна поддршка на новиот режим, со голем број услови: национално единство, интеграција на малцинствата, вклучувајќи ги и Курдите, и решителна борба против исламистичкиот тероризам. Од самиот почеток Дамаск покажа подготвеност да дејствува во оваа последна област, а ние почнуваме да ги гледаме ефектите на терен. На 10 ноември Сирија официјално ѝ се приклучи на меѓународната коалиција против Исламската држава. Во оваа рамка Франција и ДГСЕ (Генералниот директорат за надворешна безбедност) придонесуваат за поддршка на сириските власти во нивната мисија за стабилизирање на земјата, како и другите западни земји, вклучувајќи ги и САД, кои особено извршија неколку серии воздушни напади на истокот од земјата. Оваа поддршка е особено неопходна за да се спречи поголемата слобода на движење низ земјата да доведе до повторно појавување на организацијата.
На прашањето од „Фигаро“ како го објаснува фактот дека во 2025 година младите луѓе сè уште можат да бидат фасцинирани од исламистичкиот тероризам, Лернер се осврнува на борбата против пропагандата како предизвик.
– Можеме долго да дебатираме за ефектот на социјалните медиуми, кои поттикнуваат тенденција кон радикализација и предизвик за авторитетот. Во нашите западни општества, одредени, иако мали, сегменти од младите – понекогаш психолошки кревки, понекогаш доживуваат лични неуспеси, понекогаш отуѓени од француското општество и неговите вредности, или бараат свој идентитет – се желни за ултранасилна содржина. Покрај тоа, тие не се нужно џихадисти. Видовме профили што се донекаде колебливи, привлечени кон морбидно насилство повеќе отколку кон одредена идеологија. Исламистичката пропаганда напредува во оваа рецептивна средина. Секако, интензитетот на пропагандата значително се намали. Работата за отстранување онлајн содржини што се спроведува од 2017 година, со соработка на повеќето платформи, дава плодови. Денес има многу малку нова ултранасилна содржина. Но постарата содржина останува достапна и циркулира на шифрирани услуги за пораки и социјални мрежи. Нејзината виралност останува значајна и ни треба платформите да продолжат со своите напори за нејзино отстранување повеќе од кога било. Понатаму, терористичките организации, и покрај нивното слабеење, продолжуваат да ја обновуваат и ажурираат својата пропаганда. Таа е помалку софистицирана, секако, и помалку привлечна во аудиовизуелна смисла, но продолжува да го храни интернетот со внимателно следење на актуелните настани – заклучува Лернер.
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
Каква безбедносна служба е француската ДГСЕ?
Генералниот директорат за надворешна безбедност (Direction générale de la Sécurité extérieure, DGSE) е француска агенција за надворешно разузнавање, еквивалентна на британската MI6 и американската ЦИА, основана на 27 ноември 1943 година. ДГСЕ ја штити француската национална безбедност преку собирање разузнавачки информации и спроведување (пара)воени и разузнавачки операции во странство, како и економска шпионажа. Седиштето и е во Париз. ДГСЕ работи под раководство на француското Министерство за вооружени сили и работи заедно со својот домашен пандан, контраразузнавачката служба ДГСИ (Генерален директорат за внатрешна безбедност). Како и кај повеќето други разузнавачки агенции, деталите за нејзините операции и организација се класифицирани и не се објавуваат јавно.
Т.Г.
