Тринаесетти ноември, Денот на ослободувањето на Скопје во Втората светска војна
- Партизаните што маршираа со песна кон Скопје не беа само војници – тие беа носители на вековниот стремеж за слобода, гласот на народот што не можеше повеќе да ги трпи синџирите на ропството. Нивната победа беше победа на духот над насилството, на надежта над уништувањето, на животот над смртта. Скопје, престолнината на Македонија, со своето ослободување стана живо сведоштво дека македонскиот народ е способен да ја брани својата земја, да ја чува својата култура и да ја изгради својата иднина. Тоа е град што ја симболизира сувереноста на Македонија, град што ја потсетува секоја генерација дека слободата е највисока вредност и најголема обврска
Скопје е пулсот на македонската историја, срцето што чука во ритамот на слободата, живо сведоштво за непокорливиот дух на еден народ. Во неговите улици, мостови и плоштади е вплетена меморијата на борбите, жртвите и победите што ја обликувале Македонија како слободна и суверена држава. Скопје е град, кој не само што преживува туку и постојано се издигнува, претворајќи ја болката во сила и разурнувањето во ново создавање. Како што во 1944 година партизаните маршираа со песна кон својот град, носејќи ги во себе радоста на ослободувањето и гордоста на победата, така и денес Македонија маршира со вера во својата сувереност. Таа песна од минатото не е само спомен туку вечно ехо што одекнува низ генерациите, потсетувајќи дека слободата е највисока вредност и најголема обврска.
Скопје е град што ја симболизира вечната заложба на македонскиот народ – да остане слободен, да остане независен, да ги брани својата земја и своето достоинство пред секоја закана. Тоа е престолнина што не се покорува, престолнина што ги носи во себе силата на народната волја и непоколебливата решителност да се зачува сувереноста. Слободна и суверена ќе остане Македонија, бидејќи слободарскиот дух на Скопје е вечен. Тој дух е светлина што не може да се изгасне, завет што не може да се избрише, сила што не може да се скрши. Скопје е живо сведоштво дека слободата не е само минато туку и сегашност и иднина – вечен патоказ за сите што чекорат по македонската земја.
На 14 ноември 1944 година, „Нова Македонија“ објави: „Скопје, престолнината на Македонија, е ослободена“. Тоа не беше само кратка вест за еден воен успех туку проглас за нова ера, за ново раѓање на македонската држава и народ. Во тие зборови се содржеше вековниот стремеж на Македонците – да имаат свој град, своја престолнина и своја земја што е слободна и суверена.
Ослободувањето на Скопје не беше само крај на окупацијата туку и почеток на ново време. Народноослободителниот одбор ја презеде власта како орган на народната волја, симболизирајќи дека Македонија не е само ослободена од туѓинска власт туку и дека ја гради својата сопствена државност. Тоа беше момент кога народот стана господар на својата судбина, кога престолнината ја доби својата вистинска улога – да биде центар на слободата, на независноста и на народното единство. Скопје, со своето ослободување, стана повеќе од политичка престолнина. Тоа стана духовна престолнина, град што ги симболизира силата на народната волја и непокорливоста на македонскиот дух. Камени мост, плоштадите, улиците – сите тие беа сведоци на новата власт што се раѓаше, на новата надеж што се ширеше меѓу граѓаните.
Овој историски чин ја потврди сувереноста на Македонија. Тој покажа дека слободата не е само освојување на територија туку и создавање нова политичка и духовна реалност. Скопје стана престолнина на слободна Македонија, град што ги носи во себе меморијата на борбата и заветот дека Македонија ќе остане слободна и суверена. Д.Ст.
Ноември 1944 година – приказна за народ што се избори за својата слобода
Ноември беше месец на огнот и светлината. По долгите години на окупација, секој ден носеше нова победа, секој ослободен град беше како камбанар што заѕвонува за слободата. Народот, изморен од страдања, повторно ја почувствува силата на надежта. Ноември 1944 година не е само хронологија на датуми – тоа е приказна за народ што се избори за својата слобода, за иднина што се гради врз достоинство и завет дека никогаш повеќе темнината нема да ја покрие земјата. Секој град е како камен во темелот на новата Македонија, секој ден е како светилник што ја осветлува патеката кон иднината.
Битола – 4 ноември. Во Битола, првиот голем град ослободен во ноември, радоста беше неизмерна. Улиците беа преполни со луѓе, кои ги пречекуваа борците со солзи и песни. Ослободувањето на Битола беше како првиот здив на слободата – знак дека темнината почнува да се повлекува и дека новото утро е пред вратата.
Струга – 8 ноември. Струга, градот на реката Дрим и езерските бранови, беше стратегиски важен, но и духовно богат. Со неговото ослободување се отвори патот кон запад, а водите на Охридско Езеро одразуваа нова светлина. Народот таму ја почувствува слободата како песна што се разлева низ планините и езерото.
Велес – 9 ноември. Во Велес борбите беа жестоки. Секој мост, секоја улица беше сцена на отпор и храброст. Велес, индустрискиот град, со својата победа покажа дека силата на народот е посилна од секоја окупаторска машина. Ослободувањето таму беше доказ дека жртвата носи плод, дека слободата се раѓа од упорност и решителност.
Куманово – 11 ноември. Куманово беше последниот бастион на северот. Германските сили се обидоа да го задржат, но народот не се предаде. Со неговото ослободување се скрши контролата на окупаторот и се отвори патот кон главниот град. Куманово стана симбол на истрајноста – град што ја дочека слободата со гордо чело.
Скопје – 13 ноември. Главниот град, срцето на Македонија. Ослободувањето на Скопје беше повеќе од воена победа – беше духовна и национална победа. Народот го пречека новиот ден со знаење дека иднината ќе се гради врз слободата, а не врз стравот. Скопје стана симбол на новата ера – слобода, самоуправување и надеж.
Тетово – 19 ноември. Тетово беше последниот ослободен голем град. Со неговото ослободување се заокружи целосното ослободување на Македонија. Тој ден беше како завршен акорд на една голема симфонија – симфонија на борба, жртва и победа. Народот знаеше дека со тоа се затвора едно болно поглавје и се отвора ново – поглавје на слободата и достоинството. Д.Ст.
