Подемот на индустријата за оружје на Европа открива нов аспект на „политиката на двојни стандарди“ на ЕУ
- Реториката на Европа за мир (од една страна) и проектите за производство и трговија со оружје (од друга страна), иако во противречност, засега коегзистираат, но до кога?! Правилата за национална тајност, комерцијалната доверливост и подизведувањето во повеќе земји за вооружување на Европа ја замаглуваат вистинската слика. Резултатот на сето тоа е создавање „систем на антиподи“, кои еден ден мора да се судрат. Во тој судир или ќе настрада ЕУ како концепт или ќе настрадаат Брисел и актуелните неолиберални политики и ќе дојде до длабоки реформи на ЕУ-системот. Според аналитичарите, второто има поголема веројатност да се случи…
Европската Унија претпочита да се нарекува мировен проект, но податоците и информациите за динамиката на вооружувањето на европскиот блок прикажуваат поинаква слика. Фабриките за производство на оружје низ Европа работат прекувремено со зголемувањето на нарачките, а лиценците за извоз достигнуваат историски максимуми.
Оваа појава ја анализираше реномираниот медиум „Еурактив“, при што заклучи дека во јавноста постои „замаглена слика“ на односот на Брисел за војната и односот кон вооружувањето. Имено, реторика на Европа за мир (од една страна) и проектите за производство и трговија со оружје (од друга страна) – сѐ уште коегзистираат во врвот на ЕУ. Но, според мислењето на повеќе аналитичари, тоа нема да трае долго.
Засиленото производство и трговијата со оружје и муниција на ЕУ се ноторен факт
Војната во Украина, заедно со обновените препирки во Брисел и низ НАТО за стратешка автономија, значително ја поттикнаа трговијата со оружје. Увозот на оружје од страна на европските држави се зголеми за 155 отсто во периодот од 2015 до 2019 и од 2020 до 2024 година, додека глобалните текови на оружје во суштина останаа непроменети, намалувајќи се само за 0,6 отсто, според најновиот извештај на Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот (СИПРИ) објавен неделава. Истовремено, европските извозни гиганти – Франција, Германија и Италија – постојано ја консолидираат својата доминација во индустријата за оружје.
Стариот Континент не само што испорачува повеќе оружје туку и купува повеќе. Резултатот е ЕУ што зборува за деескалација на прес-конференции, додека потпишува договори вредни милијарди евра зад затворени врати.
Бизнисот во наменската воена индустрија на ЕУ е планиран да се проширува и во иднина
Соединетите Американски Држави сè уште доминираат во глобалниот извоз на оружје, со околу 43 отсто од сите трансфери во 2020-2024 година. Следниот најголем извозник е Франција, со приближно 9,6 отсто од глобалниот извоз во тој период, додека Германија следува со околу 5,6 отсто. Заедно, Западна Европа и САД сочинуваат речиси 73 отсто од глобалниот извоз.
Корпоративните победници се лесни за забележување. Во Европа, италијанскиот „Леонардо“, француската „Талес груп“ и германските „Рајнметал“ и „Ербас дефенс енд спејс“ се појавуваат близу врвот на листата на СИПРИ за 100-те најдобри компании за производство на оружје. Тие ги сочинуваат најпрофитабилните неамерикански производители, при што стоте најдобри светски производители генерирале приближно 632 милијарди долари приходи од оружје во 2023 година.
Дестинациите на оружјето можат да се поделат во три широки категории. Прво доаѓа самата Европа. Украина во текот на војната против Русија, која почна пред речиси четири години, стана најголемиот увозник на оружје во светот од 2020 до 2024 година, сочинувајќи неверојатни 8,8 отсто од целиот глобален увоз.
Европските земји членки на НАТО, исто така, се вооружуваат со голема брзина, претворајќи го Стариот Континент во еден од најпрофитабилните пазари за раст на индустријата за оружје. Интересно е што САД обезбедија 64 отсто од увозот на оружје од страна на европските земји членки на НАТО во периодот 2020-2024 година, во споредба со 52 отсто во период од 2015 до 2019 година.
Второ, зголемените купувања од страна на државите во Азија и Блискиот Исток – особено Индија, Катар и монархиите од Персискиот Залив – сочинуваат големи трансфери на вредност на авиони, бродови и ракетни системи, дури и кога вкупниот износ во регионот се намали за 20 отсто помеѓу 2015-19 и 2020-24 година.
Третата категорија е таа каде што наративот за мир во Европа се распаѓа. Египет и Судан откриваат како европското и сојузничкото оружје продолжуваат да обликуваат насилни конфликти и покрај официјалната воздржаност од ЕУ. Египет – сè уште осми најголем увозник на оружје во светот – се префрли на купување европски воени бродови што сочинуваа 65 отсто од неговите набавки од 2020 до 2024 година, дури и кога неговиот вкупен увоз се намали за 44 отсто. Судан е уште поочигледен пример: „Амнести интернешнл“ документира возила опремени во Франција и оклопни транспортери произведени во ОАЕ што ги користеа силите на РСФ во периодот помеѓу 2023 и 2024 година, додека „Вашингтон пост“ ги следеше беспилотните летала и ракетите што беа користени во војната, стигнувајќи преку регионални заднински канали.
Дваесет и шестиот годишен извештај за извоз на оружје на Европската служба за надворешни работи (ЕЕФАС) признава дека следењето на крајните корисници е „тешко“ поради сложените синџири на снабдување и доверливоста. Мапата на дестинации на оружјето што се извезува од Европа раскажува едноставна приказна: оружјето од европскиот континент не само што ги поддржува сојузниците туку тоа ги обликува конфликтите и ги поттикнува трките за набавка на оружје од Киев до Доха и Њу Делхи.
Политичка контрадикција
Правилата за национална тајност, комерцијалната доверливост и подизведувањето на повеќе земји ја замаглуваат вистинската слика. Резултатот е систем каде што владите јавно ги истакнуваат обврските за човекови права, додека тивко одобруваат извоз до држави навидум некомпатибилни со таа реторика, што е пример за неодамнешното укинување на забраната за извоз на оружје од страна на Германија, која треба да стапи во сила на 24 ноември.
Европската индустрија за оружје е профитабилна, заштитена и сè поважна за националните индустриски стратегии. Исто така, постои страв дека намалувањето на извозот би влијаело на работните места, регионалните економии и билансите на состојба, што ги тера владите да не сакаат да го заострат притисокот. И сè додека геополитичките кризи ја одржуваат побарувачката висока, стимулациите да се замижи додека се произведува и извезува оружје остануваат силни.
Засега, мировната реторика на Европа и нејзината трговија со оружје во подем коегзистираат – не непријатно, туку симбиотично. Корисниците се јасни: голем компании за оружје, национални богатства и земји членки што извезуваат многу. Губитниците, предупредуваат критичарите, се транспарентноста, кредибилитетот и цивилите што живеат во најкревките региони во светот. Р.С.
