На последниот состанок на министрите за земјоделство на ЕУ во Брисел на 27 јануари, коалицијата предводена од Словачка, вклучувајќи ги
Бугарија, Хрватска, Унгарија, Литванија, Романија и Словенија, ги обвини мултинационалните прехранбени компании за злоупотреба на
стратегиите за цените и побара од Европската комисија да дејствува. И покрај овој притисок за посилна заштита на потрошувачите во Брисел, незадоволството продолжува да расте
Низ Европа се шири револтот на граѓаните поради високите цени во супермаркетите
Бран незадоволство поради зголемените цени на супермаркетите што се прошири низ Балканот во изминатите недели се прошири на север и стигна и до административниот центар на Европската Унија – Брисел, зголемувајќи го притисокот врз националните влади порешително да застанат во одбрана на потрошувачите и на животниот стандард.
На последниот состанок на министрите за земјоделство на ЕУ во Брисел на 27 јануари, коалицијата предводена од Словачка, вклучувајќи ги Бугарија, Хрватска, Унгарија, Литванија, Романија и Словенија, ги обвини мултинационалните прехранбени компании за злоупотреба на стратегиите за цените и побара од Европската комисија да дејствува. И покрај овој притисок за посилна заштита на потрошувачите во Брисел, незадоволството продолжува да расте.
Сè започна на крајот на јануари со бојкот на супермаркетите во Хрватска, кој ја намали продажбата за речиси 50 отсто. Потоа следуваа протести од помал обем во Словенија, на кои се придружија и жителите на други држави од регионот, меѓу кои и во Македонија.
Незадоволството стигна и до Грција, каде што грчката федерација на потрошувачи ИНКА ги осуди „исмејувањето, измамата, профитерството и шпекулациите на сметка на граѓаните потрошувачи“ и повика на бојкот.
Во Романија, поранешниот претседателски кандидат Калин Георгеску минатата недела ги повика граѓаните да ги избегнуваат супермаркетите во странска сопственост, потег што министерот за земјоделство Флорин Барбу го критикуваше.
За да спречи дополнително незадоволство, Литванија формираше ново тело за следење на цените на храната минатата недела, а унгарското тело за заштита на конкуренцијата на 30 јануари ги предупреди производителите и преработувачите на храна да престанат да се координираат зголемувања на цените.
Супермаркетите ја префрлаат вината врз доставувачите
Додека владите во погодените земји ја признаа фрустрацијата на потрошувачите, некои истакнаа дека нивните цени на храната не се на врвот на рангирањето на ЕУ.
– Дали е вистина дека ја имаме најскапата храна во цела Европа – праша словачкиот министер за земјоделство Ричард Такач во видео на кое тој купува во локален супермаркет.
Историски, цените на храната во овие земји членки беа пониски од просекот на ЕУ, но инфлацијата на храната се зголеми со значително повисока стапка, рече Микеле Гали, соработник во Центарот за европски политики и експерт за земјоделство за храна.
Зголемувањето на цените се чувствува поболно кога домаќинствата издвојуваат поголем дел од својот приход за храна, што е случај во повеќето од овие земји.
Но ова можеби не е единствената причина. Нина Вујановиќ, истражувачка за економските импликации од пристапувањето во ЕУ во институтот „Бригел“, вели дека големата зависност на Хрватска од туризмот, која во голема мера ја одредува побарувачката на храна, ја прави земјата поранлива на надворешни шокови, како што се флуктуирачките цени на храната.
Во меѓувреме, супермаркетите го вперуваат прстот кон доставувачите на храна.
– Трговците на мало не можат да ја добијат најдобрата зделка на единствениот пазар бидејќи големите производители користат територијални ограничувања за снабдување. Ова им овозможува на големите производители да ги задржат цените повисоки во одредени земји – велат од „Еурокомерс“.
Ограничувања на цените како одговор
Со оглед на тоа што трошоците за храна ги стискаат буџетите, многу земји од Централна и Источна Европа дебатираат за наметнување ограничувања на цените за да се намали притисокот врз паричниците на потрошувачите.
Во Хрватска, бојкотите на супермаркетите ја наведоа владата да ги ограничи цените на 40 прехранбени производи, надоврзувајќи се на ограничувањата на цените воведени на 30 производи минатиот септември.
Опозициските партии во Бугарија го повикаа премиерот Росен Жељазков минатата недела да го следи примерот, иако тој одби да го стори тоа. Опишувајќи ја директната државна интервенција на пазарот како „недозволива“, Жељазков рече дека ценовните плафони може да доведат до недостиг од основни стоки.
Унгарија и Романија користеа ограничувања за цените и маргините во последниве години. Унгарскиот министер за економија Наго Мартон навести повторно воведување на ценовните ограничувања минатата недела.
Меѓутоа, минатата година, контролата на цените на основните прехранбени производи ја чинеше Будимпешта прекор од највисокиот суд на ЕУ, кој ја прогласи владата за виновна за поткопување на пазарната фер конкуренција. Р.С.
