Тајната војна за која не се говори беснее далеку од жариштето – Украина. Таа се води помеѓу Русија и Франција. Се разбира, не директно, меѓутоа овој конфликт може да биде вистинската причина поради која Франција повеќе од една година се залага за испраќање копнени трупи во Украина да војуваат против руските сили. Во конфликтот се вклучени дури девет држави, но медиумите многу вешто ги кријат овие случувања или повремено известуваат за инцидентите, без да ја согледаат пошироката слика
АНАЛИЗА: ЦРНИОТ КОНТИНЕНТ КАКО СЦЕНА НА КОЛОСАЛНИ СУДИРИ НА ИНТЕРЕСИ НА СВЕТСКИ СУПЕРСИЛИ
Во јули 2023 година медиумите известуваа за воениот пуч во Нигер, африканска земја што беше дотогаш фактички под француска контрола. Веста беше доста шокантна, доколку се земе предвид дека станува збор за шеста африканска држава во која од 2020 година е извршен пуч. Веќе следниот месец се случи уште еден пуч во седма држава. Станува збор за држави во кои Франција царуваше иако наводно се осамостоиле од таа империја уште во втората половина на минатиот век.
Што прави Франција во Африка?
Ерата на колонијалната власт во Африка имаше релативно краток век. Најголемиот дел од колониите што беа освоени или анектирани по 1885 година, прогласија независност помалку од 80 години подоцна. Меѓутоа и таа краткотрајна колонизаторска фаза на Франција предизвика тектонски промени во африканските општества и зад себе остави наследство на тврди централизирани и авторитарни владејачки гарнитури. По Втората светска војна, во 45 од 54 африкански држави имало обиди за воен удар, а многу од обидите завршиле со успешен преврат. А пак во африканските држави во кои некогаш биле француски колонии, па дури и белгиски колонии во кои се говори француски јазик, Франција задржа огромно влијание. Влијанието е еуфемизам за контрола, бидејќи условот на Франција за осамостојување на овие држави беше – француските компании да имаат привилегиран пристап до нивните ресурси, а Франција да задржи и одредени воени бази! Една поранешна официјална претставничка на Африканската Унија многу јасно состави каква слобода замислувала Франција за своите поранешни африкански колонии.
– Мора да се откажете од контролата над своите финансии, мора да се откажете од контролата над своите природни ресурси, мора да се откажете од контролата над својата армија. Е сега, ако се откажете од тие нешта, слободни сте да раководите со својата држава како што сакате – рече Арикана Чихомбри-Куао од Африканската Унија.
Франсафрика: Неоколонијалната политика ги замени африканските соништа за слобода и демократија
Дури постои и официјален термин за овој регион – Франсафрика. Неоколонијалната политика ги замени африканските соништа за слобода и демократија. Франција неретко поддржуваше и доста сурови воени диктатури за да ги експлоатира африканските економски ресурси. На пример, Гвинеја во 1958 година се спротивстави на француските услови, а Париз одлучи да ја казни Гвинеја, така што при повлекувањето од таа држава беше уништено сѐ што се сметало за француски придонес во гвинејското општество. Французите ја уништија механизацијата, ги запалија плановите за сета подземна инфраструктура (на пример за канализацијата во главниот град), потоа ги уништија сите лекови, дури и светилките од лустерите беа извадени и однесени во Франција. Кога Гвинеја започна да соработува со поранешниот СССР, Франција ја саботираше гвинејската економија и започна да ги финансира и вооружува бунтовниците во Гвинеја, само за преку примерот на Гвинеја да им покаже на непослушните африкански држави каков хаос може да предизвика. Натаму, за издвојување е што француските тајни служби поддржуваа и атентати на африканските лидери, како што беше убиството на Феликс Ролан Мумије во 1960 година во Женева со радиоактивен отров.
Од 60-тите до средината на 90-тите години на 20 век, Франција извршила 122 воени интервенции во своите поранешни колонии во Африка. Тоа е генералниот принцип на Западот кон остатокот од светот, бидејќи пријателска држава е само онаа што е сателит на Западот, дури и да е најкорумпирана и најрепресивна држава. Но ако нема карактер на сателит, тогаш сѐ ѝ се замерува. Кога нема на што да ѝ се замери, тогаш се измислува и лидерот на таа земја се демонизира или елиминира, или целата држава (неправедно) се казнува.
Воените удари во државите во Супсахарска Африка
Во мај 2021 година во Мали беше соборена владата, следниот месец во Чад, во септември во Гвинеја, во октомври во Судан, во септември 2022 година во Буркина Фасо, во јули 2023 година во Нигерија, во август владата во Габон. Како и кај секој воен удар, ова предизвика нестабилност во Супсахарскиот Регион, нешто што беше искористено од повеќе терористички организации, организации што се поврзани со Исламска држава и Ал каеда. Тие воспоставија релативна контрола на тромеѓата Нигер, Мали и Буркина Фасо, а токму тоа беше искористено од Франција како изговор за да се доведе присуство на илјадници француски војници. Меѓутоа француските војници повеќе се занимаваа со одржување на сопствените економски интереси во регионот, нешто што наиде на општ револт кај локалното население. А кои беа француските економски интереси? Природните ресурси. Таму има многу ресурси. Само два рудника за ураниум во Нигер е 5 отсто од светското производство, а ураниумот е суштински за производство на нуклеарна енергија. Франција има 57 нуклеарни реактори, кои генерираат 63 отсто од француските енергетски потреби. За да се разбере размерот на експлоатацијата, Нигер во 2010 година извезе во Франција ураниум во вредност од 3,5 милијарди евра, во замена за 459 милиони евра или 13 отсто од вистинската цена. Во Франсафрика има ресурси на нафта, злато, дијаманти, бакар и други вредни ресурси, но речиси сѐ, речиси целиот профит оди за Франција, а еден дел останува за локалните корумпирани елити.
Како Франција ги контролираше вооружените сили на африканските држави
што ѝ беа интерес?
Воените сили на африканските држави биле во незавидна положба, без способност за извршување на своите задачи, како што беше состојбата на армијата во Буркина Фасо, каде што за тројца војници имаше само една пушка, а таа една пушка беше увоз од Франција.
За потсетување: Доколку супсахарските држави, под влијание на Франција, сакаа да купат оружје, мораа да достават писмено барање до Франција. Во 90 отсто од случаите нивните барања беа одбивани од страна на Париз. Од друга страна, терористичките организации немаа проблем со вооружувањето, а некои од африканските лидери ја обвинија Франција дека ги вооружува, финансира и им обезбедува информации на терористите. Франција ги поддржува терористичките организации за да го оправда своето присуство во регионот. По воениот удар во Буркина Фасо, Франција беше исфрлена и армијата беше соодветно опремена и обучена. Новиот лидер на Буркина Фасо ги порази терористите и ја стабилизира сопствената држава. Мали исто така ги избрка француските воени сили. Нигер ги прекина и дипломатските односи со Франција, а Сенегал кон крајот на ноември побара француските војници да заминат, затоа што нивното присуство е некомпатибилно со сувереноста на државата. Брегот на Слоновата Коска исто така побара француската армија да ја напушти неговата територија.
Каде е Русија во целата приказна со Африка?
Во минатото многу африкански држави се насочуваа кон соработка со СССР или движењето на неврзаните држави за да се извлечат од канџите на колонизаторите од Западот. Денес многумина во Африка гледаат на Русија како на симбол на отпорот против Западот, кој ги експлоатира.
Во изминатава деценија трговската размена помеѓу Русија и Африка се зголеми за 156 отсто, а во последно време Русија потпиша 20 воени билатерални договори со африканските држави и отпиша долг од 23 милијарди долари. Иако Русија и пред воените удари формално немаше дипломатски односи со многу од овие држави, сега се отвораат руски амбасади насекаде во Африка. Забележено е дека Русија испрати и воени специјалисти, како што беше во Нигер, кои со себе донесоа и најсовремено вооружување, вклучувајќи и противвоздушна одбрана. Целта на специјалистите е да ја обучат армијата на Нигер, а беа потпишани и договори за воена соработка помеѓу руското Министерство за одбрана и Министерството за одбрана на Нигер.
Покрај воената соработка, се очекува дека Русија и овие африкански држави ќе работат за поттикнување самоодржливост во областа на земјоделието за да се елиминира гладот во овој регион. Силните закани од западните официјални лица дека африканските држави не можат да направат ништо, се покажаа како неосновани. Поуспешно се борат со терористите без француските сили. Иако заминувањето на западните војници и официјалните лица се одрази негативно врз економијата, сепак нивната економија е во пораст, како што е примерот со Нигер, кој мината година имаше раст од 10 отсто, со што е трета најбрзорастечка економија во светот. Во Нигер француската компанија „Орано“ го изгуби правото да копа ураниум, а истовремено се отвора можност за соработка со Русија на ова поле.
Наместо заклучок
Јасно е дека на африканскиот континент постои судир помеѓу Франција и Русија. Можеби ова е вистинската причина поради која медиумите многу ретко известуваат за она што се случува во Африка. Истовремено, она што се случува во Африка им дава надеж и на оние држави надвор од Африка што исто така се цел на неоколонијалната политика на некои од западните држави, држави што притискаат за откажување од сопствените ресурси во полза на т.н. добри односи и т.н. просперитет, но само за одредена и тесна политичка елита.
Автор: Борис Малагурски
Авторот е филмски режисер, продуцент, сценарист, аналитичар, телевизиски презентер и активист од Канада
