(Четврти дел)
Како што веќе заклучивме, Кратово има огромен, но сè уште недоволно искористен туристички потенцијал – токму затоа е интересен за развој на автентичен и одржлив туризам и особено за оние што бараат автентични доживувања, историја и природа во едно. Со соодветна промоција, мали инвестиции во сместувачки капацитети, обука на водичи, инвестирање во инфраструктурата, поддршка на локалните заедници, дигитална промоција и одржување на културното наследство, Кратово може да стане уникатна дестинација за културно-историски и автентичен туризам и еден од водечките примери за одржлив културен и рурален туризам во Македонија.
Лесново
Во близината на селото Лесново постои уникатна геолошка и културна појава позната како „камените тркала“ или „мелнички камења“. Овие камени структури се остатоци од стар рудник за вадење камен, кој се користел за изработка на воденички камења – основни алати за мелење жито во минатото.
Камените тркала се големи, кружни камени блокови, делумно или целосно изделкани, кои се наоѓаат во и околу пештерите на лесновскиот кратер. Овие камења биле внимателно обликувани од страна на мајстори, кои со голема прецизност ги ваделе од карпите. Процесот бил тежок и ризичен – една грешка можела да го уништи целиот труд. Многу од камењата останале недовршени, најверојатно поради индустријализацијата и промените во технологијата, и денес претставуваат нем сведок на еден изумрен занает.
Пештерите и камените тркала се наоѓаат пред селото Лесново, на десната страна од патот. Постојат патокази и уредена пешачка патека што води кон оваа локација, овозможувајќи им на посетителите да ја истражат оваа природна и културна реткост.
Оваа локација не е само геолошка реткост туку и културно-историски споменик што сведочи за трудот и вештината на мајсторите од минатото. Камените тркала претставуваат отворен музеј на еден одамна изумрен занает и се важен дел од локалната историја и традиција.
Куклици – една од најфасцинантните природни реткости во Македонија
Во близината на селото Куклица, на околу 10 километри од Кратово, се наоѓа една од најмистичните и најнеобични природни појави во Македонија – Куклици, познати и како Камени кукли.
Куклици се природни камени формации создадени со ерозија на вулканско тло и меки седименти во текот на милиони години. Резултатот се десетици камени столба – некои високи и до 10 метри – кои необично наликуваат на човечки фигури. Природата тука, со помош на ветерот, дождот и сонцето, направила сцена што изгледа како замрзнат миг од некаков митски настан.
Селаните раскажуваат легенда според која еднаш, во ова место, се подготвувала свадба. Но бидејќи младоженецот се премислил и повикал друга невеста, првата – од болка и гнев – го проколнала целото славење. Проклетството било толку силно што сите гости се скамениле. Така, според народното предание, настанале „камените кукли“.
Куклици денес се заштитен природен споменик и претставуваат популарна локација за домашни и странски туристи. Иако не е баш лесно достапен, тоа е можеби најсреден туристички локалитет. Има уредена патека и инфотабли, а околината е погодна за прошетки и екотуризам. Во летниот период, локацијата знае да биде дел од туристички тури што ги вклучуваат и Кратово, Лесново и Осоговијата.
Поширокиот кратовски крај е полн со интересни, но често недоволно познати локации што нудат уникатни искуства – од природни чуда до културно-историски богатства, како на пример:
Цоцев Камен
Цоцев Камен е едно од највпечатливите и мистични места во источниот дел на Македонија – вистински скриен бисер што сè уште не е доволно познат, дури ни кај домашните туристи.
Цоцев Камен е археолошко и природно светилиште, лоцирано близу селото Света Петка, некаде на половина пат меѓу Кратово и Пробиштип. Се состои од комплекс на вулкански карпи со човечка интервенција – врежани простории, скалила, жртвеници и гробници, некои од нив на речиси непристапни височини.
Праисториско и античко светилиште: Се верува дека местото било користено за ритуали уште во неолитот, а активно и во античкиот период. Има докази за култови поврзани со сонцето и плодноста.
Археолошки мистерии: Објектите се внимателно врежани, со дренажни канали, отвори, олтари и гробници – сето тоа сведочи за софистицирана ритуална употреба.
Природна убавина: Панорамскиот поглед, карпестите форми и самата мистична атмосфера го прават местото одлична дестинација за љубителите на археологија, фотографија и авантуристички туризам.
Туристички потенцијал: иако локацијата бара мало пешачење и нема развиена инфраструктура, токму тоа ја прави посебна. Соодветна сигнализација и локален водич можат да го направат доживувањето уште повпечатливо.
Препорака: За љубителите на скриени историски и духовни локации, Цоцев Камен дефинитивно вреди да се посети. Идеално би било да се комбинира со тура до Кратово, Куклица или од Лесново, за еднодневна авантура „надвор од туристичкиот пат“.
Археолошки и културни локалитети
Злетовска област е богата со археолошки траги од праисторијата, антиката и средниот век. Тука се наоѓаат старите (па и нови) рудници. Секој сантиметар е исполнет со историја и традиција.
Старата кратовска чаршија (Ајдучка чаршија). Градот Кратово сам по себе е музеј на отворено: тесни калдрмисани улички, стари дуќани, воденици и чаршии што раскажуваат за едно време кога занаетите и трговијата биле основа на животот. За среќа, неодамна е реновирана, но и покрај тоа животот тука како да подзастанал. Дел од дуќаните се празни, бидејќи од нив, за жал, нема кој да купува.
Селото Лесново. Освен прочуениот Лесновски манастир, селото нуди и прекрасна природа, пештери и остатоци од вулканско тло. Пешачките патеки околу селото водат до интересни камени формации и стари рударски траси. Тука се и споменатите „камените тркала“, уникатно културно наследство.
Затоа, ако сте љубители на историјата, геологијата или едноставно барате уникатно место за истражување, фотографирање или за возење велосипед, камените тркала во Лесново, Куклици или во самиот град Кратово, се одлична дестинација за посета и еднодневна експедиција.
Конечно, ако се комбинираат овие дестинации во тематска тура (на пр. „Културна тура“, „Геоекспедиција“, „Манастирски туризам“), регионот може да понуди доживувања што се различни од масовниот туризам.
Тони Димитров
И повторно, доаѓаме до истиот заклучок, дека не треба ние ништо да измислуваме. Сѐ е веќе измислено. Потенцијалот постои, а сѐ што треба е да ги ископираме светските пракси, да ја напишеме приказната и да им ја продадеме на странските и домашните туристи. Дали ќе успееме? Тоа, сепак, зависи само од нас.
Крај
