Анализа на феноменот – наталитет
Многу развиени земји се соочуваат со низок наталитет по изминувањето на периодот од неколку децении т.н. бејби бум (експлозија во наталитетот), кој почна по Втората светска војна. Западна Европа, Јужна Европа (вклучувајќи ја и Македонија) и Далечниот Исток се силно погодени од овој тренд. Владите сфатија дека овој демографски тренд, освен ако нема силна имиграција, го загрозува опстанокот на државите (економистите алармираат и на тешка загрозеност на фискалната политика на државите поради негативниот демографски тренд). Методите на државите и владите се различни, но најчесто се сведуваат на различни еднократни или повторливи стимулации и политики.
Анализа на британскиот магазин „Економист“ за (не)успешните демографски политики
Британскиот магазин „Економист“ објави анализа во која објаснува зошто таквите политики се неефикасни и честопати штетни. Тоа е став што промовира радикално слободна трговија и што е можно помало мешање на државата во економските текови. Како и со другите анализи од други медиуми, тоа не мора да ги одразува ставовите на новинарите или на редакцијата на порталот. Анализата ја пренесуваме во целост.
Бидејќи наталитетот опаѓа во многу развиени земји, многу политичари сакаат да инвестираат пари во политики што би можеле да ги охрабрат жените да имаат повеќе деца. Доналд Трамп вети дека ќе додели бонуси доколку се врати во Белата куќа. Во Франција, каде што државата веќе троши 3,5-4 отсто од БДП за семејна политика секоја година, Емануел Макрон сака „демографски да ја вооружи“ својата земја.
Јужна Кореја размислува за субвенции во вредност од неверојатни 70.000 долари за секое бебе. Сепак, сите овие обиди веројатно ќе пропаднат, бидејќи се обмислени врз основа на недоразбирање. Разбирлива е загриженоста на владите. Стапката на плодност паѓа речиси насекаде, а развиениот свет се соочува со сериозен недостиг од бебиња.
Според преовладувачкиот наталитет, просечната жена во земја со високи приходи денес ќе има само 1,6 дете во својот живот. Секоја богата земја, освен Израел, има стапка на плодност под нивото на одржливост од 2,1, на кое населението е стабилно без имиграција.
Падот во изминатата деценија беше побрз отколку што очекуваа демографите. Илон Маск, на пример, драматично предупредува дека овие промени ја загрозуваат самата цивилизација. Таквото тврдење е смешно, но факт е дека ваквите демографски промени ќе донесат длабоки социјални и економски промени.
Одржливата стапка на плодност на општеството е 2,1 деца по жена
Стапката на плодност од 1,6 значи дека без имиграција, секоја генерација ќе биде една четвртина помала од претходната. Во 2000 година, богатите земји имаа 26 отсто над 65 години на секои 100 луѓе на возраст од 25 до 64 години. До 2050 година, тој дел од постарите лица веројатно ќе се удвои.
Најпогодените места ќе доживеат уште подраматични промени. Во Јужна Кореја, каде што стапката на фертилитет е 0,7, се предвидува дека населението ќе се намали за 60 отсто до крајот на векот. Одлуката да се има деца е лична работа и така треба да остане. Но владите мора да обрнат внимание на брзите демографски промени. Општествата што стареат и се намалуваат, веројатно, ќе ги изгубат економската динамика и воената моќ.
Тие сигурно ќе се соочат со буџетски кошмар додека даночните обврзници се борат да ги финансираат пензиите и здравствената заштита на многу (и растечки) постари лица. Многу пронаталистички политики имаат ефекти што се вредни сами по себе.
Придобивките за сиромашните родители, на пример, ја намалуваат детската сиромаштија, а мајките што можат да си дозволат грижа за децата имаат поголема веројатност да работат. Меѓутоа, владите грешат кога мислат дека е во нивна моќ да ја зголемат стапката на фертилитет. Прво, таквите политики се засноваат на лажна дијагноза на она што досега предизвикува демографски пад. Од друга страна, таквите политики би можеле да чинат повеќе од проблемите што тие се дизајнирани да ги решат.
Одложување на породувањето
Една вообичаена претпоставка е дека падот на стапката на плодност е резултат на тоа што жените од кариера го одложуваат раѓањето деца. Идејата дека им истекува времето за да имаат бебиња колку што сакаат пред да им завршат годините на раѓање, објаснува зошто политиките се фокусираат на нудење даночни олеснувања и субвенционирана грижа за децата. На овој начин, тврдат тие, жените не мора да избираат меѓу семејството и кариерата.
Жените со универзитетско образование навистина имаат деца подоцна во животот, но разликата не е огромна. Во Америка, нивната просечна возраст при раѓањето на нивното прво дете е зголемена од 28 години во 2000 година на 30 години. Овие жени имаат приближно ист број деца како и нивните врсници пред една генерација. Тоа е малку под она што тие велат дека е нивната идеална големина на семејството, но разликата не е огромна. Наместо тоа, најголемиот дел од падот на наталитетот во богатите земји е кај помладите посиромашни жени, кои го одложуваат раѓањето деца.
Повеќе од половина од падот на вкупниот наталитет во Америка од 1990 година е предизвикан од падот на раѓањата кај жени помлади од 19 години. Ова е делумно затоа што повеќе од нив одат на универзитет. Но дури и оние што го напуштаат образованието по средно училиште, имаат деца подоцна. Во 1994 година, просечната возраст на мајката што за првпат била без факултетска диплома била 20 години. Денес, околу две третини од жените без диплома во нивните 20-ти допрва треба да го родат своето прво дете.
Некои политичари може да го искористат ова за да ја насочат политиката на зголемување на бројот на деца кај многу млади жени. Тие, исто така, може да бидат искушени од краткорочни резултати и кратковидни политики поради доказите дека посиромашните жени реагираат повеќе на финансиски стимулации. Но фокусирањето на младите и сиромашни жени како група од која се очекува да имаат повеќе деца би било лошо и за нив и за општеството.
Тинејџерската бременост е поврзана со сиромаштија и лошо здравје на мајката и детето. Целните стимулации ќе ги поништат децениските напори за спречување на несаканата тинејџерска бременост и ќе ги охрабрат жените да учат и да работат. Овие напори, заедно со програмите за подобрување на родовата еднаквост, се меѓу најголемите триумфи на јавната политика во повоената ера.
Некои нелиберални влади, како оние во Унгарија и Русија, може да изберат да го игнорираат овој напредок. Сепак, тие се соочуваат со практичен проблем, бидејќи владините стимулации се чини дека не создаваат многу дополнителни бебиња. Шведска нуди исклучително дарежлива програма за згрижување деца, но нејзината вкупна стапка на плодност сè уште е само 1,7. За да се поттикне раѓањето на секое дополнително бебе се потребни огромни суми пари. И стимулациите одат за секое дете, од кои многу би се родиле дури и да немало недоволно плаќање. Прашањето е колку стимулациите навистина влијаат на одлуките на луѓето.
Програмите во Полска и во Франција ја чинат државата од еден до два милиони долари по дополнително раѓање. Само мал број граѓани можат да генерираат фискални поволности што би ја надминале таа сума на пари. Поради малата социјална мобилност, само 8 отсто од американските деца родени од родители без диплома на крајот самите добиваат диплома.
Значи, што можат да направат владите?
Имиграцијата на висококвалификувани работници може да ги затвори фискалните празнини, но не на неодредено време, имајќи предвид дека наталитетот паѓа на глобално ниво. Затоа, повеќето економии ќе мора да се приспособат на општествените промени, а на владите е да го олеснат патот.
Намалувањето на концептот на социјална држава ќе треба да се преиспита: постарите луѓе ќе мора да работат подоцна во животот, на пример, за да го намалат товарот на јавната чанта. Треба да се поттикнуваат пронајдоци и усвојување нови технологии. Ова би можело да ја олесни демографската транзиција со поттикнување на растот на продуктивноста низ економијата или помагање во грижата за старите лица.
Новите технологии за домаќинството би можеле да им помогнат на родителите, како што го правеа тоа машините за миење садови и машините за перење во средината на 20 век. За споредба, политиките за стимулација за раѓање бебиња се скапа и социјално ретроградна грешка. Д.Т.
