ПОВОД: ПЛАТИТЕ НА ВРАБОТЕНИТЕ, ПРОДУКТИВНОСТА И СПОРЕДБА СО ЕВРОПА И СО РЕГИОНОТ НА БАЛКАНОТ
Плата претставува надомест што работодавецот му го исплаќа на работникот за извршената работа, за трудот или услугата. Платата се распределува во определен период од време (за ден, седмица или еден месец). Во економската наука, платата претставува цена на трудот (работната сила) како производствен фактор. Токму платите на вработените се честа тема на граѓанските разговори. Валоризирањето за извршената работа на вработениот не е исто во различните делови на светот, па затоа отсекогаш постоеле миграции со економско-социјални мотиви, при што луѓето се селеле од својата држава во други, каде што надоместокот за работа (платата) бил повисок. Но и во западните земји платите се разликуваат од земја до земја во Европа. И трошоците за живот исто така се разликуваат. Еве кои се земјите каде што просечната плата се издвојува по висината, но споредба е направена и со куповната моќ на граѓаните.
Евростат и платите во ЕУ
Пресметката на Евростат (статистичката институција на ЕУ) презентирана во продолжение на текстот се базира на просечната годишна бруто-плата за работа со полно работно време, а таа покажува дека во текот на 2023 година просечната приспособена месечна плата со полно работно време по вработен се движеше од 1.125 евра во Бугарија до 6.755 евра во Луксембург. Просекот за целата Европска Унија беше 3.155 евра.
Уште во една земја што е членка на Унијата просечните плати надминуваат пет илјади евра, покрај Луксембург. Станува збор за Данска, каде што просекот достигнува 5.634 евра.
Во врвот меѓу земјите со највисоки плати се и Ирска, со просечна плата од 4.890 евра, и Белгија, каде што просечната плата достигнува 4.832 евра. Веднаш зад нив е Австрија со 4.542 евра плата, па Германија, каде што просекот достигнува 4.250 евра. По нив следува Финска, со просечна плата од 4.033 евра.
Во 10 од 26 земји од ЕУ платите се под 2.000 евра
Меѓу 26-те земји од ЕУ, во кои не е опфатена Холандија поради недостиг од податоци од Евростат, десет пријавиле просечна бруто-плата под 2.000 евра.
Во четири земји членки просечната плата била под 1.500 евра. Полска била малку над ова ниво од 1.505 евра.
Во Романија, Грција и во Унгарија платите биле околу 1.400 евра.
Бугарија е на последното место бидејќи таму просечната плата се движи околу 1.125 евра, во Унгарија изнесува 1.408 евра, а во соседна Грција малку над унгарската или 1.418 евра, додека пак во Романија платата е 1.478 евра.
Големите економии немаат највисоки плати
Во Германија, земјата што важи за економскиот мотор на Европа, просечната плата достигнува 4.250 евра, која не е најголема во Унијата, но е највисока просечна плата меѓу четирите најголеми економии во ЕУ. По неа следува Франција со 3.555 евра плата, па Италија со 2.729 евра плата, па Шпанија, каде што просечната плата е 2.716 евра.
Податоците на Евростат опфаќаат 26 земји од ЕУ. Иако не се директно споредливи поради методолошки разлики, просечните годишни плати на ОЕЦД по вработен еквивалент со полно работно време вклучуваат повеќе европски земји.
Според ОЕЦД, просечната плата во Швајцарија била 8.104 евра, што ги прави тамошните работници најплатени меѓу сите земји во Европа.
Друга земја од Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА), Норвешка, исто така има примамливи плати, таму просечната плата изнесува 5.027 евра. Додека Велика Британија има просечна плата од 4.220 евра.
Со 4.629 евра, Холандија е рангирана меѓу земјите од ЕУ со највисоки плати.
Турција, земја кандидат за ЕУ, ја регистрираше најниската просечна плата од 873 евра, што ја прави единствената земја под границата од 1.000 евра.
Општиот тренд покажува дека земјите од Западна и Северна Европа водат во нивоата на плати, додека Јужна и Источна Европа имаат тенденција да нудат значително пониски номинални плати.
Највисоки плати во Европа според куповната моќ
Јазот во просечните плати се намалува кога се мери според стандардите на куповната моќ (ППС), бидејќи тоа го елиминира ефектот на разликите во нивото на цените. ППС е вештачка валутна единица, каде што една единица теоретски може да купи исто количество на стоки и услуги во секоја земја.
Сепак, остануваат значителни разлики низ ЕУ. Во номинални услови, највисоката просечна плата е шест пати поголема од најниската. Кога се приспособува според ППС, овој јаз се намалува на сооднос од 2,6.
Во ЕУ, просечните плати во ППС се движат од 1.710 евра во Грција до 4.479 евра во Луксембург, додека просекот во ЕУ изнесува 3.155 евра.
Белгија (4.038 евра ППС), Данска (3.904 евра ППС), Германија (3.898 евра ППС) и Австрија (3.851 евро ППС) беа исто така меѓу првите пет земји.
На дното, Словачка, Бугарија и Унгарија ја следат Грција, секоја со просечни плати под 2.100 евра во ППС. Романија е рангирана значително повисоко.
Меѓу податоците на ОЕЦД, Швајцарија се издвојува со висока плата во куповната моќ, од 4.412 евра ППС. Следуваат Холандија и Норвешка, обете нудат околу 3.800 евра ППС. Просечната плата во Велика Британија била 3.357 евра во ППС.
Како и Романија, и Турција со 2.413 евра ППС има значително подобра позиција во овој индикатор. Е.Р.
Македонија споредена со платите во регионот
Просечната нето-плата во Македонија изнесува 43.053 денари или 700 евра, според податоците на Државниот завод за статистика. Подобро од нас заработуваат работниците во Србија, каде што просечната плата достигнува 842 евра месечно, во Босна и Херцеговина просечната плата е малку над нашата и достигнува 732 евра, а во Црна Гора месечната просечна плата е 993 евра.
Поврзаноста на продуктивноста и платите
Повисоката продуктивност е материјална основа за одржливо повисоки плати
Објаснувајќи ги разликите во платите на ниво на земја, д-р Сотирија Теодоропулу, раководителка на одделот за европски, економски, вработувачки и социјални политики во Европскиот институт за синдикати (ЕТУИ), истакна дека повисоката продуктивност е материјална основа за одржливо повисоки плати. Таа истакна дека економиите со поголема индустриска или финансиска активност имаат тенденција да бидат попродуктивни. Високотехнолошките индустрии исто така обично имаат поголема продуктивност.
Таа, исто така, ја нагласи улогата на институциите на пазарот на трудот.
– Поопшто, поголемата преговарачка моќ за работниците – без разлика дали доаѓа од силни институции за колективно преговарање или/и од политики што им обезбедуваат „надворешни опции“ на пазарот на трудот – ја зголемува веројатноста дека зголемувањето на продуктивноста ќе се претвори во повисоки плати и трошоци за работната сила – изјави таа за „Евроњуз“.
Кои земји забележаа најголем пораст на просечните плати?
Во текот на последните пет години (2018–2023), просечната приспособена плата со полно работно време се зголеми во номинални евра во сите 26 земји на ЕУ. Низ цела ЕУ просечната месечна плата се зголеми за 507 евра, што вкупно изнесува 6.708 евра годишно, што претставува зголемување од 19 отсто.
Процентуално, зголемувањето се движеше од само 4 проценти во Шведска до извонредни 102 проценти во Литванија. Зголемувањето беше значително помало во четирите најголеми економии на ЕУ: Шпанија забележа зголемување од 19 проценти, Германија 18 проценти, Франција 14 проценти и Италија само 10 проценти.
Нордиските земји на ЕУ исто така останаа под просекот на ЕУ, заедно со Кипар и Грција. Во евра, зголемувањето на просечните плати се движеше од 91 евро месечно во Грција до 1.291 евро месечно во Луксембург. Литванија исто така забележа импресивно зголемување од 1.141 евро месечно.
Просечна приспособена плата по вработен со полно работно време во евра (2023)
Луксембург 6.755
Данска 5.634
Ирска 4.890
Белгија 4.832
Австрија 4.542
Германија 4.250
Финска 4.033
Шведска 3.718
Франција 3.555
ЕУ 3.155
Словенија 2.757
Италија 2.729
Шпанија 2.716
Малта 2.499
Литванија 2.265
Кипар 2.203
Естонија 2.075
Чешка 1.955
Португалија 1.911
Латвија 1.858
Хрватска 1.794
Словачка 1.583
Полска 1.505
Романија 1.478
Грција 1.418
Унгарија 1.408
Бугарија 1.125
Швајцарија 8.104
Норвешка 5.027
Холандија 4.629
Велика Британија 4.240
Турција 873
