Професорот Сајмон Џонсон, кој во 2024 година беше награден со Нобеловата награда за економија, посебен акцент става на технологијата, поточно на нејзиното потенцијално влијание, особено на вештачката интелигенција, врз институциите за кои верува дека се клучни за правичен раст
Видувања на нобеловецот Сајмон Џонсон за брзиот развој на вештачката интелигенција
Придобивките и маните на брзиот развој на технологијата, особено вештачката интелигенција, но и опасноста од нејзиниот брз развој и концентрацијата на развојот на технологијата во рацете на неколкумина „инвеститори“ се меѓу главните теми за кои дискутира Сајмон Џонсон, главен економист во Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во периодот 2007-2008 година, а сега професор по претприемаштво со титулата Роналд А. Курц на Факултетот за менаџмент „Слоун“ на МИТ.
Според него, кога се контролирани од неколкумина избрани, технолошките иновации можат да бидат „себични“ и да ги поткопаат институциите што ги овозможуваат. Џонсон, кој во 2024 година беше награден со Нобеловата награда за економија, посебен акцент става на технологијата, поточно на нејзиното потенцијално влијание, особено на вештачката интелигенција, врз институциите за кои верува дека се клучни за правичен раст.
– Ова е очигледно ера на вештачката интелигенција и се изнесуваат големи тврдења за подобрувањата што ќе ги проникнат сите човечки општества со тоа што компјутерите и алгоритмите ќе станат помоќни и ќе можат повеќе да размислуваат за нас. Иако може да се случи тоа, ние сметаме, врз основа на нашето читање на историјата и економската теорија, дека тоа не е нужно случај. Подобрувањето на технологијата и проширувањето на можностите на некои луѓе можеби не мора нужно да се претворат во подобрен животен стандард за сите. Многу шефови на големи технолошки компании се поинтензивно фокусирани на подобрување на способностите на луѓето како нив. Тоа се високообразовани луѓе, претежно белци и претежно мажи. Тие имаат одреден поглед на светот, за тоа што сакаат технологијата да прави за нив и за тоа каде може да се заработат пари. И сосема е природно што се привлечени кон измислување работи што ја фаворизираат таа визија – го објаснува својот став Џонсон.
Тој укажува дека нема штета ако се размислува на малку поинаков начин и треба да се има отворен поглед кон сите новини, притоа имајќи предвид дека не секогаш во минатото технологијата била насочена или искористена за целите за кои била најавувана.
Неколкумина „избрани“
Џонсон предупредува и на ризиците од фактот што неколкумина „избрани“ ја водат технологијата.
– Можеби не е олигархија во традиционална смисла, туку во смисла на тоа кој ја контролира визијата за тоа што може и треба да биде технологијата, она што го нарекуваме „олигархија на визијата“. Ние сме во средината на бум на вештачката интелигенција. Кога разговарате со луѓето за контрастите помеѓу, на пример, САД и Европа, тие велат: „Па, САД ја измислуваат целата оваа технологија и многу инвестиции, капитал и талент одат таму. Европа го нема тоа“. Значи, вештачката интелигенција го води разговорот, но што е вештачка интелигенција? Што се гради со вештачка интелигенција? Тоа е визија. А визиите на чело на брзоменувачките технологии се неверојатно важни. Мислам дека тој терен треба да се оспори. Луѓето треба да ги разберат влоговите. Тие треба да сфатат дека не е нужно добра идеја да се достават сите големи одлуки во рацете на неколку луѓе со свои индивидуалистички перспективи. Сите имаме свои перспективи, но дали сакаме еден или двајца или десет луѓе да ја водат дискусијата или сакаме поголем ангажман и поширок разговор – прашува нобеловецот Џонсон.
Тој објаснува дека се потребни добри институции за некоја земја да биде „играч“ во напредокот на технологијата.
– Но неодамна дигиталната технологија ја поткопа нашата способност да водиме дебати. Викањето едни на други преку социјалните медиуми не е исто што и наоѓање заедничка основа. Дигиталната технологија до одреден степен почна да ги поткопува институциите. Има големата загриженост ако продолжиме по патот на проширување на нееднаквоста, бидејќи помалку образованите луѓе се чувствуваат запоставено, а поголемиот гнев поттикнува популизам, како што видовме во многу земји. Тоа го немавме во САД во првите две третини од 20 век, првенствено затоа што платите на многу луѓе се зголемија, а средната класа се прошири. Нееднаквоста не беше карактеристика на американската економија по Втората светска војна. Тоа се промени од 1980 година – нагласува Џонсон.
Професорот укажува дека има загриженост за вештачката интелигенција, бидејќи, како што укажува, таа е влечена во насока што ја поткопува демократијата. Тој истакнува дека неколку луѓе ја добиваат целата вредност, целиот приход, целата моќ, додека сите други се турнати назад во однос на нивните можности, приходи и колку можат да обезбедат за своите семејства.
Од корисници до лидери
Џонсон напоменува дека со развојот на технологијата, неколку земји го „водеа патот“ кон измислување нови машини, а други стануваа корисници, што водеше кон развој на една земја, а секако и до поволности благодарение на извозот на технологијата.
– Иако има примери кога земјите го смениле текот, како САД, кои ова го направија во 19 век, кога се префрлија од земја што прима технологија од Британија во земја што ја измисли технологијата. Помислете на железниците или телеграфот. САД ја сменија својата позиција. И Кина ја смени својата позиција. Во 1980-тите беше примател на западната технологија, но сега се пробива на глобалните пазари со софистицирани производи, како што се потрошувачката електрониката, електричните возила и, секако, вештачката интелигенција. Значи, можете да го промените вашето место во глобалната поделба на трудот, но тоа не се случува многу често. Типично, ја примате технологијата и ја усвојувате – објаснува професорот.
Но, притоа тој додава дека тезата „победникот добива сè“ е уште поекстремна во моментов отколку во претходните модерни технолошки револуции. Сега изгледа дека 95 проценти од парите што се трошат за развој на вештачката интелигенција се во САД, три проценти во Европа и два процента во остатокот од светот.
– Клучните точки се да се препознае ситуацијата, а потоа да се најдат алтернативни патишта за да се турка технологијата во насока што е во корист на работниците. Зголемувањето на продуктивноста на луѓето без многу образование е клучно во САД и низ целиот свет. Глобалната технолошка индустрија, таканаречената голема технологија, доживува момент на неспоредлива моќ, престиж и пристап. Се надеваме дека тоа доаѓа со чувство на одговорност, чувство „ако ја скршиш, ќе ја поседуваш“. Но, можеби ќе бидат неопходни и некои заштитни огради околу активностите на големата технологија – заклучува Џонсон на крајот од своето излагање за блог-страницата на Меѓународниот монетарен фонд, додавајќи дека е битно да се убедат луѓето оти мораат да бидат повнимателни и да бидат подготвени со политики и заштитни мерки.
Е.Р.
