Конкретна и добро оформена поддршка преку земјоделски банки може да поттикне развој на земјоделскиот сектор. За разлика од Македонија, во светот има посебни финансиски институции за развој на земјоделството, банки што им обезбедуваат специјализирани финансиски услуги на земјоделците, агробизнисите и на другите рурални клиенти за да им помогнат да управуваат со своите финансии и да ги развијат своите бизниси. Во Македонија не постои таква институција, нема земјоделска банка што се има специјализирано за уникатните ризици и можности поврзани со земјоделството
Аграрни предизвици (2)
Нашата земја подолг период е увозно зависна, особено кога храната е во прашање, но последниве години се забележува уште поголем раст на увозот на земјоделски продукти. Како земја што увезува прехранбени продукти, голем дел од финансиите се одлеваат во странство. Наспроти сегашните состојби, некогаш Македонија важеше за извозник на храна, особено на свежи земјоделски продукти, потенцијал што сѐ уште го имаме и кој може значително да придонесе да се променат состојбите.
Земјоделскиот сектор е важна алатка што има голема улога во исхраната на населението, но наедно и во развојот на економијата. Обработката на земјоделските производи и нивен извоз како продукти со додадена вредност веќе се применува и, според инволвираните, има големи потенцијали, особено за пласман на европските пазари.
Но кои се кочниците за развојот на земјоделскиот сектор во земјава и како да се помогнат идеите и бизнисите од овој сектор за нивен поголем раст и освојување повеќе нови пазари.
Инволвираните во земјоделството сметаат дека недостига поддршка за поголемо домашно производство и истакнуваат дека расцепканоста на земјоделството е една од кочниците.
– Долги години произведуваме раноградинарски култури и главно сме фокусирани на домати и краставици. Ги произведуваме под оранжерии, но и на отворено и произведувавме големи количества. Сепак, нашето производство е фокусирано на продажба на свежите продукти на пазарот во Скопје. Имавме преговори со еден преработувач на домати за производство на доматно пире и слично, но не постигнавме договор поради потребите од редовно снабдување со количества што не можеме да ги испорачаме во секој период. Ние со сопругот сме посветени на работата, но тоа не е доволно за да се произведат големи количества, бидејќи сами работиме – вели земјоделка од околината на Скопје.
Според неа, недостигаат и знаење и организираност од самите институции, кои би помогнале да се создадат тимови од помали земјоделци и да се организираат временски за да се реализираат ваквите идеи или, пак, да се направат услови за производство под капата на еден приватник, но за такво нешто таа смета дека се потребни големи финансии.
Земјоделски банки
За разлика од Македонија, во светот има посебни финансиски институции за развој на земјоделството, банки што им обезбедуваат специјализирани финансиски услуги на земјоделците, агробизнисите и на другите рурални клиенти за да им помогнат да управуваат со своите финансии и да ги развијат своите бизниси.
Во Македонија не постои таква институција, нема земјоделска банка што се има специјализирано за уникатните ризици и можностите поврзани со земјоделството. Главниот фокус на банките за развој на земјоделството е обезбедување кредити за развој и модернизација на земјоделството и сродните индустрии.
Професорот на Факултетот за земјоделски науки и храна Драги Димитриевски објаснува дека тоа е проблем што е присутен долг период и укажува дека проблематичен аспект во кредитирање на земјоделците е обезбедувањето на кредитот или хипотеките.
– Во светот постојат примери каде што функционираат земјоделски банки и ние во минатото сме имале земјоделска банка – вели Димитриевски и додава дека во земјоделството нема брзи решенија и дека најпрво треба итно да се дејствува да се запрат негативните тенденции, а дури потоа да се тргне во заживување.
Според него, државата треба да води сериозни земјоделски политики со поддршка на секторот, бидејќи земјоделството е трет/четврти сектор што го создава БДП на државата, ангажира директно и индиректно многубројна работна сила и, она што е значајно, е главен извор на приходи на руралното население и ги одржува ресурсите (почва, вода, биодиверзитет), со што придонесува за виталноста на руралните средини.
– Како логистика во спроведувањето на мерките и инструментите тука е Агенцијата за финансиска поддршка на развојот на земјоделството и руралниот развој, а за трансфер на знаења до земјоделците тука е Агенцијата за поддршка на развојот на земјоделството. Значи имаме добра институционална поставеност, можеби се потребни одредени реорганизации со цел подобрување на координацијата меѓу нив. Многу е значајно зајакнувањето на капацитетите и знаењата на вработените, а особено зголемувањето на нивната мотивација со поставување систем за нивно вреднување и унапредување и подобрено материјално обезбедување, пред сѐ на нивните плати, со цел и да се задржат кадрите, што е појава што се забележува во овие институции – укажува професорот. Е.Р.
Има идеја и за формирање посебна агенција за развој на земјоделството
Поранешниот стопанственик и претставник на Стопанската комора на југословенската федерација во Данска, Ѓоко Савов, се залага за плански и долгорочен развој поддржан и овозможен од државата, во кој максимално ќе биде вклучен и приватниот бизнис.
– Потребна е реализација на проект за висок развој! Тој би бил можен пред сѐ со формирање посебна агенција за развој, која ќе биде одговорна пред Собранието и ќе биде ослободена од политичкото расположение во земјата. Агенцијата би иницирала проекти, би ги синхронизирала во контекст на сите општествени промени, за истите тие да бидат со потребниот позитивен ефект за процесот на општо зголемено производство. На пример, за земјоделството ќе ја реализира потребната комасација, ќе обезбедува анализи од пазарот што да биде годишниот план за производство по сорти и количества на земјоделските производи, ќе обезбедува финансиска помош за купување опрема, ќе обезбедува техничка помош – вели тој.
Потоа, како што додава Савов, со комбинација на приватен и државен капитал ќе обезбедува откуп и преработка на вишокот производи.
– Агенцијата ќе врши откуп и на однапред недоговорените количества вишоци во земјоделството низ целата територија на државата. За тоа ќе ѝ требаат ладилнички и преработувачки капацитети. Очигледно сликата за улогата на агенцијата е убава. Но таа мора да биде моќна и авторитетна – потенцира Савов.
Во ситуација кога државата преку агенцијата ќе ги откупува земјоделските производи, таа ќе може да ги продава во земјите од блиското соседство, а за таа цел ќе можат дополнително да се активираат и македонските транспортни компании, така што придобивките за домашното стопанство повеќекратно би се зголемиле во однос на сегашната состојба. Е.Р.
Развојната банка со неколку понуди за земјоделскиот сектор, но сепак повторно сѐ ќе се одвива преку деловните банки
Сепак и овие кредитни линии на Развојната банка повторно би се реализирале преку деловните банки и заинтересираните треба да комуницираат со нив за реализација, што исто така придонесува за повисоки камати, кои за голем дел од земјоделците претставуваат товар…
Брзиот преглед на понудите на деловните банки, но и на Развојната банка укажува дека конкретните понуди за земјоделскиот сектор за финансирање проекти од оваа област се малку, но и со камати што ги надминуваат можностите на нашите земјоделци.
Развојната банка на својата веб-страница има три понуди наменети само за агросекторот. Една кредитна линија е насловена кредити за примарно земјоделско производство, втората се кредити за извоз на земјоделски производи и нивни преработки, како и кредити за преработка на земјоделски производи.
Првата линија, како што пишува на веб-страницата на Развојната банка, е наменета за сите потсектори во примарното земјоделство, или полјоделство, овоштарство, лозарство, производство на семенски материјал, сточарство… Со оваа линија може да се набават основни или обртни средства, но и услуги за воведување стандарди и ознаки во производството, како и за инвестиции поддржани од ИПАРД-програмата. Сумата што земјоделците може да ја подигнат е до 100 илјади евра, а каматата е 4 отсто за кредити преку деловни банки и 6 отсто за кредити преку штедилниците.
Кај вториот и третиот пакет на кредити за секторот, за извоз и преработка на земјоделски продукти, земјоделците може да подигнат и до 300 илјади евра, но каматата е 5 и 6,5 отсто.
Сепак, овие кредити повторно се реализираат преку деловните банки и заинтересираните треба да комуницираат со нив за реализација, што исто така придонесува за повисоки камати, кои за голем дел од земјоделците претставуваат товар поради природата на работата и ризиците од разни непогоди. Е.Р.
