Анализа за големината на претстојниот буџет на ЕУ предвиден на 1,2 трилион евра
- Буџетот на Унијата претставува околу еден отсто од вкупниот БДП на ЕУ. Познавачите на околностите, вклучувајќи го и почитуваниот финансиски експерт Марио Драги, тврдат дека инвестициите во јавниот сектор на ЕУ се несоодветни за да се справат со предизвиците со кои се соочува Стариот Континент. Сега, вистинското прашање што се наметнува, всушност, е колку голем треба да биде бриселскиот буџет за да биде еквивалентен со тежината на предизвиците. Во рамките на дискусиите по ова прашање, одговорите варираат, и тоа во голема мера. Некои земји не сакаат зголемување, додека други сакаат буџетот на ЕУ дури да се удвои
- Најголемиот ризик за ЕУ да се соочи со предизвиците со кои сега се соочува е тоа што барањето за едногласна согласност (консензус) меѓу 27-те земји сериозно ќе го ограничи секој простор за реформи! Постои огромна ригидност. Малку сум скептичен дека и овој пат ќе има големи промени, вели Золт Дарвас, еден од авторите на нова студија од аналитичкиот центар специјализиран за економија „Бројгел“
Провокацијата за усвојување на новиот седумгодишен буџет на Европската Унија навистина не може да биде поголема, бидејќи предлогот за повеќегодишната финансиска рамка (со акронимот МФФ – како што е познат долгорочниот план за трошење) ќе треба да ја обезбеди Унијата со финансиски средства за справување со досега невидени предизвици, вклучувајќи ги трговската војна со САД, конфликтите во Украина и на Блискиот Исток, засилената конкуренција од Кина, климатските промени, меѓународната миграција, како и падот на либералниот концепт на европските елити (Владата на ЕУ) и подемот на концептот на милитаризацијата…
Барањето за едногласна согласност (консензус) меѓу
27-те земји сериозно ќе го ограничи секој простор за реформи!
Беа потребни две години за преговори, што е знак оти до последен момент се води голема битка со националните влади за согласност со содржината на буџетот вреден околу 1,2 трилион евра, пред денешното претставување. Токму затоа службениците на Европската комисија (ЕК) го поминаа изминатиот викенд, како и понеделникот, во маратонски состаноци за да го финализираат предлогот.
Имено, во анализата за претстојниот буџет на ЕУ на реномираниот медиум „Политико“ интересно се издвојува и процедуралниот проблем при решавање на буџетските предизвици и согласноста за нив, при што експлицитно се констатира дека „барањето за едногласна согласност (консензус) меѓу 27-те земји сериозно ќе го ограничи секој простор за реформи! Имено, силен импакт на јавноста имаше изјавата на Золт Дарвас, еден од авторите на нова студија од аналитичкиот центар специјализиран за економија „Бројгел“, кој го допре и суштинското прашање за консензуалното одлучување.
– Ако се осврнете на историјата на договорите за следниот мултифункционален финален буџет, видовме многу ограничени промени од една рамка до друга. Најголемиот ризик за ЕУ да се соочи со предизвиците со кои сега се соочува, е тоа што барањето за едногласна согласност меѓу 27-те земји сериозно ќе го ограничи секој простор за реформи! Постои огромна ригидност. Малку сум скептичен дека и овој пат ќе има големи промени – вели Золт Дарвас, еден од авторите на нова студија од аналитичкиот центар специјализиран за економија „Бројгел“.
Значителни несогласувања околу големината на буџетот
Предложениот буџет претставува околу еден отсто од вкупниот БДП на ЕУ. Познавачите на околностите, вклучувајќи го и почитуваниот финансиски експерт Марио Драги, тврдат дека инвестициите во јавниот сектор на ЕУ се несоодветни за да се справат со предизвиците со кои се соочува континентот. Прашањето е колку поголем треба да биде бриселскиот буџет, а одговорот варира во голема мера. Некои земји не сакаат зголемување, додека други сакаат буџетот на ЕУ да се удвои, според Јан Страски, виш економист во Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД).
– Ова е опсегот, од нула до двојно, и мојата процена би била дека со зголемување за помалку од половина, веќе би можеле да постигнете многу од она што има смисла да се направи на ниво на ЕУ. Можеби, да речеме, 20 или 30 проценти, што би го зголемило вкупниот буџет на околу 1,3 процент од БДП, доколку се потрошат соодветно, би можеле да бидат огромно подобрување – изјави Страски за „Политико“.
Освен што генерално има поголем буџет, ОЕЦД препорача, во извештајот од овој месец, повторно да бидат приоритет постојните фондови на ЕУ за да се фокусираат на одбраната и поинтегриран пазар за електрична енергија, што би ги намалило трошоците за електрична енергија и би помогнало во поттикнувањето на економскиот раст.
Од друга страна, други аналитичари велат дека Брисел мора да биде уште поамбициозен. Според Дарвас, обемот на расходи за МФП треба да се удвои за да се земе предвид потребата за финансирање на климатската транзиција и отплата на своите долгови од пандемијата на ковид-19.
– Европската Унија се соочува со растечки притисок да ги исполни приоритетите што се сè повеќе европски по природа. Предизвиците, вклучувајќи ги климатските и дигиталните транзиции, конкурентноста, економската отпорност, одбраната, управувањето со миграцијата и надворешната политика, одат надвор од националните граници и бараат координирани и добро обезбедени одговори. Но главниот финансиски инструмент на ЕУ, нејзиниот буџет – или повеќегодишна финансиска рамка (МФФ) – останува заглавен во минатото – се заклучува студијата на Бругел.
Дарвас предложи зголемување на буџетот на околу 2 отсто од БДП. Таквото зголемување би го ставило буџетот на ЕУ на вистинскиот пат за да го исполни својот дел од дополнителните 800 милијарди евра годишно, за кои Драги рече дека ќе бидат потребни од приватниот и јавниот сектор за да се оживее економската конкурентност на Европа.
Некои земји, вклучително и Франција, се согласуваат дека буџетот на ЕУ треба да се зголеми. Други, како Германија и Холандија, воопшто не сакаат буџетот да расте.
Драги, исто така, предложи радикално поедноставување на буџетот, идеја што Фон дер Лајен ја прифати со својот предлог за комбинирање на заедничката земјоделска политика и кохезискиот фонд – најголемите расходи на ЕУ – во еден мегафонд.
Вториот столб на МФФ, според плановите што веќе ги објави комисијата, би создал нов европски фонд за конкурентност, кој ќе обезбеди инвестициски капацитет за клучните сектори и поддршка за истражување. Третиот столб на буџетот би бил нов фонд за надворешно дејствување, кој ќе ги комбинира помошта за развој и дипломатијата, според првичниот план на Фон дер Лајен. Некои земји од ЕУ и политичари веќе се изјаснија против овие реформи, особено во однос на парите за европските земјоделци и економски загрозените региони.
Кроењето на буџетот спаѓа во прашања од најсензитивна природа
Најтешкиот дел за форматирање на буџетот засега, барем потенцијално, е да се одлучи од каде треба да дојдат парите за буџетот.
Имено, веќе се води жестока дебата околу тоа дали новите форми на овие „сопствени ресурси“, како што се нарекуваат приходите на ЕУ, треба да се одобрат како дел од новиот буџет, потенцијално со проширување на уделот на приходите што Брисел може да ги земе од постојните даноци или финансиски аранжмани.
Земјите што се нето-придонесувачи – како Германија, Холандија и Шведска, плаќаат повеќе во фондот отколку што добиваат назад. Тоа често им отежнува на овие влади да објаснат политички пред својата домашна јавност зошто вкупниот буџет на ЕУ мора да се зголеми.
Комесарот за буџет на ЕУ, Пјотр Серафин, вети „амбициозен пакет сопствени ресурси“, кој „од една страна ќе го зајакне финансискиот капацитет на европско ниво, но од друга страна ќе биде и политички и социјално прифатлив за земјите членки, но и за граѓаните на Европа“.
Можни финансиски блокади за оние што го кршат владеењето на правото
Еден начин да се направат заштеди е да не се дозволи „ниту едно евро“ да оди во која било земја што очигледно ги крши демократските стандарди на ЕУ за „владеење на правото“, што е став што се совпаѓа со целите на комисијата за следниот мултилатерален финансиски буџет.
Тимот на Фон дер Лајен работи на нов режим на „условност“ што би ги зајакнал финансиските казни за земји за кои Брисел утврди дека не ги почитуваат демократските слободи за кои вели дека се основни за вредностите на ЕУ.
Но кога секоја земја членка на ЕУ мора целосно да се согласи за буџетскиот пакет – вклучувајќи ја и Унгарија, тогаш нема гаранција дека какви било правила за условеност ќе влезат во конечниот план за буџетот.
Всушност, прашањето за таканареченото „казнување на земјите за непочитување на владеењето на правото“ (?!) се враќа на истото суштинско прашање што го поткрепува целиот буџет: За што всушност служи ЕУ? Колку, во оваа ера на повеќекратни глобални предизвици, треба 27-те земји од блокот да работат заедно, преку координирана акција, а колку треба да одлучуваат дома?
На крајот, ќе биде ли обемот на буџет на ЕУ израз на колективниот одговор на блокот на ова прашање? Е.Р.
