Во последните години, научниците постојано предупредуваа дека струите на Атлантски Океан се забавуваат побрзо од очекуваното поради климатските промени. Неколку неодамнешни студии покажаа дека AMOC, вклучувајќи го и поврзаниот систем на Голфската струја, би можел да се сруши уште во средината на 21 век. Истражувањето наведува дека во случај на таков колапс, просечните температури во Велика Британија, Ирска и во Скандинавија би можеле да паднат до 8 Целзиусови степени во рок од неколку децении. Но една нова студија откри дека може да постои еден вид резервна копија, односно резервен систем благодарение на кој тие би можеле да бидат поотпорни на глобалното затоплување отколку што се сметаше претходно.
Што е AMOC, а што е Голфската струја?
Атлантската меридијална превртувачка циркулација (AMOC) е мрежа од струи што го опкружуваат Атлантикот како џиновска транспортна лента. Студените солени води тонат во близината на Гренланд бидејќи се погусти и потешки и патуваат кон југ во подлабоките слоеви на океанот. Тие повторно се појавуваат во близината на Антарктикот и се враќаат кон север, патувајќи низ тропските предели каде што се затоплуваат. Таквата затоплена, помалку густа вода продолжува кон север носејќи потопли води во северната хемисфера.
Овој систем е особено важен за потоплата клима на Европа. Доколку запре, тој би можел, меѓу другото, да доведе до драстичен пад на температурите во Северна Европа и силен пораст на нивото на морето по должината на источниот брег на САД. Голфската струја е површинскиот северен крак на AMOC што транспортира топла вода од тропскиот Атлантик кон Европа. Северните поларни региони се затоплуваат побрзо.
Научниците веруваат дека AMOC е сè повеќе загрозен од глобалното затоплување, особено затоа што северните поларни региони се затоплуваат побрзо од остатокот од светот. Имено, како што се топи белиот мраз во поларните региони, површината што ги рефлектира сончевите зраци се намалува, додека потемната површина на морето и копното што ги апсорбира се зголемува.
Под нормални услови, површинските води постепено губат топлина додека патуваат низ северниот Атлантик, со што стануваат сè погусти. Кога ќе стигнат до северните мориња – Гренланд, Норвешка и Исланд – тие стануваат доволно густи за да потонат кон подлабоките слоеви на океанот, активирајќи еден од клучните процеси на глобалната термохалинска циркулација. Но поради брзото затоплување во северните поларни региони, преносот на топлина од океанот во атмосферата станува послаб. Во исто време, реки од стопена вода од арктичките и гренландските ледени плочи се влеваат во океанот, намалувајќи ги соленоста и густината на површинските води, дополнително намалувајќи ја нивната способност да потонат.
Формирањето густи води во нордиските мориња значително се намали од 1993 година, што претставува проблем за стабилноста на целиот атлантски циркулациски систем. Сепак, во ново истражување објавено минатата недела, водечкиот истражувач Мариус Артун, физички океанограф на Универзитетот во Берген во Норвешка, и неговите колеги открија дека постои претходно непознат резервен систем што би можел да го забави колапсот на AMOC.
Во новата студија, тимот, користејќи реанализа со висока резолуција за периодот од 1993 до 2020 година, покажа дека формирањето густи водни маси во Арктикот се поместило во вселената. Научниците ги споредија резултатите со достапните набљудувања за да ја потврдат точноста на реанализата во прикажувањето на процесите што се случуваат во областа.
Арктички Океан е во процес наречен „атлантификација“
Формирањето густа вода се пресели во Баренцово Море.
Океанографката Наталија Дуниќ толкува дека формирањето густа вода се поместило од традиционалните области во нордиските мориња на север, подлабоко во арктичкиот басен, особено во Баренцово Море и областа североисточно од Гренланд.
– Ова значи дека сега поголемиот дел од ладењето на површинскиот дел од морето и создавањето густа вода се случува во Северен Леден Океан, во области што до неодамна беа покриени со морски мраз. Ова ја зачува стабилноста на долниот дел од AMOC. Покрај тоа, анализите покажаа дека во периодот од 1993 до 2020 година има зголемување на волуменот на создадената густа вода, што го компензира волуменот што претходно се создавал во традиционалните региони на нордиските мориња – вели Дуниќ.
Атлантификацијата на Арктикот значи дека топлите атлантски води секоја година сè повеќе влегуваат во Северен Леден Океан и тој регион произведува погуста вода отколку порано. Артун толкува дека „атлантификацијата се однесува на транзицијата на Северен Леден Океан од ладна, ледена состојба во потопла, помалку ледена состојба“. Во последните децении, од Баренцово Море, делот од Северен Леден Океан што се наоѓа помеѓу Скандинавија и Свалбард, морскиот мраз се повлекува сè подалеку на север.
– Баренцово Море треба да биде првиот регион на Арктикот што ќе стане без мраз – вели Артун.
