Секој работно ангажиран човек во заедницата треба да ги следи овие вредности, норми и постапки и да се придржува кон нив. Нивното поседување го прави човекот вреден, работен и одговорен, што е појдовна основа на секоја деловна/политичка/општествена етика. Сепак, најбитна е одговорноста
Ја живееме 34-та година од воведувањето демократија и плурализам во Македонија и на половина сме од третата декада на 21 век, а никако да воспоставиме парадигма на одговорност, принципи и етички и морални вредности во заедницата. Крајно време е да изградиме вредносен систем со демократски предзнак, чија есенција ќе бидат националната и општествената традиција и култура во кои ќе бидат втемелени работната етика и моралните принципи, како и одговорноста од секаков вид (кривична, прекршочна, дисциплинска, морална). За овие неопходни предуслови за одржлив демократски поредок и слободен општествен живот во државата и општеството пишува Сотир Костов во серијалот насловен „За должностите, одговорноста, моралот и етиката во Република Македонија“
Правилното работење во најголема мера зависи од моралот на луѓето. Јавниот и општ интерес секогаш треба да биде во преден план при остварувањето на должностите што ги има човекот. Притоа, секој активен член на заедницата што ги реализира своите задачи треба да покаже етичка и општествена одговорност. Без разлика дали станува збор за менаџер, уметник, културен работник, спортист, политичар или државник. Доколку сакаат да бидат повеќе од автомати, сите тие мора да имаат идеали и во своето работење да се придржуваат на позитивни вредности и морални принципи. Без исклучок мора да ги проценуваат своите мотиви за активност, но и методи и техники на дејствување. Лице што се занимава со која било општествена активност во заедницата и притоа е без јасна и без свесна етичка положба е исто како брод без едра и сидро.
Што го прави човекот вреден, работен и одговорен?
Но моралот и моралното однесување при работењето не се обична интелектуална гимнастичка вежба. Од друга страна, пак, етиката на трудот е основната форма на економската етика. Таа се состои од моралните вредности во процесот на работењето. Човекот е суштество што со трудот се развива и си обезбедува напредок и опстанок. Всушност трудот е основната карактеристика на човекот. Основни лични, етички карактеристика на човекот што работи се трудољубивост, иницијативност и стремеж кон усовршување.
Работната етика е основно етичко својство на човекот. Таа се состои од односот на човекот кон работата и придржување на нормите при работењето. Најзначајни работни вредности се:
Желба да се работи – основен работен стремеж што ја изразува работната и животната етика на човекот. Тоа е настојување да се вложува енергија во работата, да се прави она што треба и да не се избегнуваат обврските. Трудољубивост – посветеност на работата, работливост и прифаќање на работните должности.
Активност – дејствување и поттикнување да се работи за да се извршуваат задачите.
Ангажираност – вклученост во дејствувањето и нафаќање да се изврши обврската.
Исполнителност – желба за извршување на обврските, работење со жар и без откажување и небегање од одговорноста.
Професионалност – стручно дејствување во работењето, кое претпоставува добро знаење, умеење и сериозност.
Соработка – заедничко извршување на работата, поделба на задачите за нивно полесно извршување и добивање подобар успех.
Додека го пишував серијалот направив едно мало истражување. Посетив 10 шалтери за информации и услуги (државна институција, банка, пошта, менувачница, трафика) и неколку продавници, маркети и центри. Кај луѓето со кои дојдов во контакт видов знаци на ангажираност и активност, па и трудољубивост. Ама кога се во прашање исполнителноста, професионалноста и соработката, со клиентот, купувачот, барателот на информации и услуги, луѓето од другата страна на шалтерот, пултот или касата не покажуваат некоја спремност за соработка и потребно ниво на соодветно однесување. Стручно кажано, работната етика им е многу тенка (во смисла „не знам… не е моја работа… немам време… ајде те молам не го кочи редот… цената не ја пишувам јас… не мораш да купиш“). Премногу негативна енергија и негативно однесување.
Моја оцена е дека ни е потребно многу попозитивно однесување во заедницата во целост. Ни недостасуваат позитивни вдахновенија, кои нашиот начин на размислување, нашето зборување и однесување ќе ги направат многу попозитивни отколку што се сега. Ајде едни на други да си додадеме позитивна енергија. Нашиот народ вели: „Доколку додаваме цепаници во огнот, тој ќе гори подобро“. И ние ќе бидеме подобри личности.
Секој работно ангажиран човек во заедницата треба да ги следи горенаведените вредности, норми и постапки и да се придржува кон нив. Нивното поседување го прави човекот вреден, работен и одговорен, што е појдовна основа на секоја деловна/политичка/општествена етика. Сепак, најбитна е одговорноста.
За одговорноста
Во извршувањето на своите должности човекот мора да биде одговорен. Во основата на одговорноста е должноста за добро дејствување. Тоа е карактеристично и специфично својство на човекот, поточно негов однос кон животот, работата и луѓето околу него. Одговорноста е барање секој да го стори она што треба и она што прифатил да го прави. Истовремено таа е основа за моралната оцена, дали и како е извршено тоа. Одговорноста е сложен систем на обврски и должности што секоја личност треба ги има и да ги спроведува. Избегнувањето на одговорноста е најлоша морална постапка. Обврските и должностите се точно определени за секого, како во животот така и во работата. Обврските се задачи наметнати од позицијата на човекот. Должностите се внатрешни задачи што извираат од моралот на личноста. И едните и другите се поврзани со одговорноста и мора да се направат.
Кога се поставува прашањето што треба да ги води луѓето во моралот при насочувањето на нивната волја и дејствувањето – се истакнува дека тоа треба да биде нешто што има значење и што ќе ја оправдува нивната етичка ориентација. Тоа е должноста. Токму затоа, според Кикерон и Кант, должноста е главна и вистинска смисла на етичкото, всушност на животот. Затоа етиката треба да се гради како сознание за сериозноста на работењето и живеењето. Етиката е таа што инсистира на одговорноста на човекот за успешно водење на животот. Од тој аспект основни човечки карактеристики се чесноста, етичкото однесување и извршувањето на должноста на одговорен начин. Затоа, за човекот и за заедницата во која живее мошне е важно правилно етички да се избира.
Што е работна етика?
Работна етика е учење за разликување што е правилно, а што е неправилно во начинот на кој се одвива работењето, односно учење за тоа кое однесување во работната околина е етично. Исто така, тоа е учење што е добро, а што е лошо во меѓусебните односи на вработените во една организација/институција, помеѓу нив и управата и помеѓу организацијата и другите учесници во синџирот на создавање додадени вредности.
Работната етика одредува морални и етички принципи на работење и обрасци на соодветно и посакувано однесување во фирми, организации и институции. Со моралните принципи во работењето се нагласуваат приоритетите на моралните вредности кон кои треба да се придржуваат луѓето што одлучуваат за стратегиите и тактиките на дејствување на организациите. Само јавно обелоденети морални принципи и приоритетни вредности даваат гаранција за однесување во согласност со нив.
Кои се бенефициите од работната етика?
Кога е во прашање етиката, наша најбитна задача е запознавање и прифаќање на сите основни морални вредности според кои се усогласува однесувањето во работата и животот воопшто.
Тоа е така бидејќи етиката: ги насочува поединците, групите и општеството во целост кон усвоените општествени вредности и идеали, кои вообичаено се наведени во Уставот на државата, односно во Кодексот за однесување на фирмата, организацијата или институцијата (принцип на почитување на Уставот и законите – принцип на законие, што значи владеење на правото, т.е. владеење на законите); ги учи поединците, групите и општеството во целина на норми и посакувани обрасци на однесување, на т.н. „општествен карактер“, како посакуван профил на однесување на човекот на определен простор и во конкретно време (принцип на моралност и етичност, кој го исцртува најисправниот пат кон нашите цели); ги приспособува луѓето и општеството на промените до кои се доаѓа за време на развојот (принцип на промени што се неопходни и трајни.); ги интегрира, здружува поединците и групите во конкретна општествена заедница во која тие живеат и работат (тоа е тој возвишен принцип на интегративност на светската демократија, според кој сите во заедницата учествуваат, работат, творат, создаваат, придонесуваат и се задоволни, среќни и исполнети).
Сотир Костов
