За првпат во светот Европската агенција за воздухопловна безбедност даде сертификација за првиот електричен мотор наменет за напојување дронови, мали авиони и регионални авиони, изработен од францускиот производител на мотори „Сафран“.
Првиот сертифициран целосно електричен авионски мотор во светот, „енџинус“ (ENGINeUS 100), е француски. Неговиот дизајнер, производителот на мотори „Сафран“, во понеделникот објави дека добил сертификат од Европската агенција за воздухопловна безбедност (ЕАСА), по кампања од 1.500 часа тестирање и повеќе од сто часа лет во реални услови. ЕАСА станува првата агенција во светот што има дефинирани правила за пловидбеност, како и методи и стандарди за сертификација за овој тип мотори, кои се очекува да станат светски стандарди.
Затоа, ова е двоен преседан на светско ниво за француската и европската аеронаутика, што ја покажува нејзината способност да биде напред во стратегиската индустрија, за разлика од другите индустриски сектори, во кои доминираат САД и Кина.
– Тоа е француско, но и европско достигнување, што означува клучен момент во историјата на аеронаутиката. Тоа е извор на огромна гордост за нас и нашите партнери -инсистира Бруно Беланжер, претседател на „Сафран“.
Сертификацијата на „енџинус 100“, способен да испорачува електрична енергија од 100 до 200 киловати, во зависност од архитектурата на авионот што ќе го напојува, е резултат на „значителна инвестиција“ и неколкугодишна работа.
– Ја започнавме првата работа за истражување и технологија (R&T) во 2016 година и сертификација во соработка со ЕАСА пред четири години – објаснува Бруно Беланжер.
Добивањето на скапоцениот сертификат овозможува да се започне со голема индустријализација на новиот мотор. За таа цел, францускиот производител на мотори отвори четири автоматизирани производствени линии во Европа. Две од нив се со седиште во Питстон, сто километри од Лондон, Англија. Тие се задолжени за „електромагнетното срце“ на моторите (статори и ротори). Другите две се инсталирани во Ниорт, Франција, и се задолжени за електрониката за напојување и финалната монтажа.
– Конечната монтажна линија ќе биде оперативна во 2026 година и ќе има капацитет од илјада мотори годишно. Таа беше дизајнирана да биде скалабилна, со производствен капацитет од 4.000 до 5.000 мотори годишно или уште повеќе во зависност од побарувачката на пазарот – објаснува претседателот на „Сафран“.
Линијата ќе биде реконфигурабилна и модуларна: ќе може да ги составува сите верзии на палетата „енџинус“, особено помоќниот модел XL (750 киловати).
Бидејќи моделот 100, кој му овозможи на „Сафран“ да работи на технолошки тули за хибридизација на нови мотори, го подготвува остатокот. Тоа е во срцето на патоказот за декарбонизација на „Сафран“.
– Има три столба: првиот се однесува на оптимизација на сегашната опрема и сè поштедливите мотори; вториот е за употребата на одржливи воздухопловни горива (САФ) и третиот за хибридизација со системи за производство и дистрибуција на електрична енергија кон термички мотори за најголемите уреди или целосно електричен погон, приспособени на новата воздушна мобилност (дронови, летачки таксија, мали авиони) – објаснува Бруно Беланжер.
Овој сертификат за „енџинус 100“ го отвора патот за сертификација, производство и маркетинг на првите електрични уреди. Неколку играчи во новата воздушна мобилност веќе го избраа моторот „енџинус“ (или мотор-генератори „џиниус“), вклучувајќи ги француските „Ауера аеро и „Волт аеро“, американските „Бај аероспејс“ и „Електра“, австрискиот „Дајмонд еркрафт“ (сега под кинеско знаме) и кинескиот „Ткаб тех“.
Со семејството „енџинус“, „Сафран“ одлучи да ги задоволи потребите на сите пазари, од 100 отсто електричен погон за мали авиони со два до четири патнички авиони, преку дистрибуиран хибриден погон за 19 патнички регионални транспортни авиони, па до електрична хибридизација на идните генерации на мотори на регионални комерцијални авиони. Но исто така на пазарите за цивилни (особено испорака) и воени дронови.
Повеќеслојна конкуренција
Групата предводена од Оливие Андриес има предност пред конкуренти што не ја усвоиле истата стратегија. Додека „Сафран“ започнува со мали мотори што му овозможуваат да стекне искуство и да тестира технологии што ќе користат поголеми мотори, американскиот ГЕ (партнер на „Сафран“ во „ЦФМ интернешнал“ и во програмата за истражување ултраефикасни мотори РИСЕ) одлучи да влезе на пазарот на електрични мотори од врвот, работејќи од самиот почеток на моќни реактори. Тоа е и опцијата што ја избраа „Прат и Витни“ и „Колинс“, двете подружници на американскиот гигант РTX. Од друга страна, британскиот „Ролс-Ројс“ фрли крпа, затворајќи ја својата филијала посветена на електромоторите.
Во игра се и други актери. Кина, која на крајот сака да стане главен играч во аеронаутиката, работи на електрични мотори. Во трката се и специјализирани стартапи, како што е американскиот „Меџикал“. И неколку производители на e-VTOL (електрични уреди за вертикално полетување), наречени и електрични летачки таксија, потенцијални клиенти на етаблирани производители на мотори, одлучија да ги дизајнираат и произведуваат своите електрични мотори во своите производствени капацитети. Тоа е изборот на „Џоби авиејшн“, „Арчер“ и „Виск“ (подружница на „Боинг“), најважните американски специјалисти за летачки таксија.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
