Автор: Д-р Борка Маркоски, ортопед
Околу 50% од постарата популација страда од недостаток на витамин Д, а дефицитот не е невообичаен кај помладите луѓе
Двете главни форми на витамин Д
Витаминот Д бил откриен дури во дваесеттите години на минатиот век, а во 1922 година бил наречен витамин Д. Набргу потоа, во 1925 година, било откриено дека може да се произведува во кожата со помош на ултравиолетови зраци.
Витаминот Д ја регулира апсорпцијата на калциумот и минерализацијата и деминерализацијата на коските, па затоа е од суштинско значење за нивното здравје и сила. Сепак, има и други важни функции – на пример, ја регулира секрецијата на инсулин и клеточната диференцијација, па затоа е од суштинско значење во третманот на дијабетес и многу автоимуни болести. Витаминот Д е единствениот витамин кој телото може да го произведе самостојно под влијание на ултравиолетовите зраци на сонцето. Заедно со витамините А, Е и К, тој припаѓа на витамините растворливи во масти.
Двете главни форми на витамин Д се холекалциферол и ергокалциферол. Холекалциферолот е форма која природно се создава во кожата под влијание на ултравиолетовите зраци од деривати на холестеролот. Се наоѓа во маслото од рибиниот дроб и други животински масти, па исто така може да се внесе во телото преку храната. Друга форма на витамин Д, ергокалциферол или витамин Д2, исто така може да се внесе преку храната. Оваа форма се произведува со користење на сончева светлина од ергостерол кај некои растенија, особено габи и квасец. Особено се користи за збогатување на храна со витамин Д (на пр. млеко и маргарин). Без разлика дали го земаме во телото преку храната или преку сонцето, витаминот Д се трансформира во организмот во форма на стероиден хормон, кој всушност е активната форма на овој витамин. Поради оваа причина, во многу фармаколошки учебници, витаминот Д се класифицира како група на хормони.
Влијание врз калциумовата (не)рамнотежа
Главната задача на витаминот Д е да ја одржува калциумовата хомеостаза во организмот, заедно со другите два хормони, калцитонин и паратироиден хормон. Калциумот и фосфорот се минерали кои се исклучително важни за нормалното функционирање на телото, така што воопшто не би можеле да живееме без нив. Околу 95% од калциумот во телото се складира во коските. Сепак, калциумот во коските не е потребен за животот, туку е калциум во клеточните мембрани и некои други функции како што е згрутчувањето на крвта. Затоа, ако нема доволно калциум во исхраната и не се внесува доволно во телото, телото ќе зема калциум од коските. Ова доведува до остеомалација и остеопороза кај возрасни и рахитис кај деца, типични манифестации на недостаток на витамин Д.
Витаминот Д има задача да контролира колку калциум ќе се апсорбира од храната, колку ќе се вметне или ослободи од коските итн.
Рахитис е болест типична за недостаток на витамин Д во детството е рахитис. Кај децата кои страдаат од рахитис, коските се меки поради недостаток на калциум и фосфор во нив, а во исто време постои зголемено оптоварување на скелетот поради растот и развојот, како и движењата на телото. Ова предизвикува коскени деформитети, особено коските под оптоварување. Класичните симптоми на рахитис кај децата се искривени нозе, испакнати колена, искривен ‘рбет и деформитети на карлицата и градите. Некои делови од коските, особено колената и зглобовите на нозете и рацете, можат да бидат зголемени. Како што коските кај децата продолжуваат да растат и да се развиваат, може да се појават нарушувања на окоштавање кои не се присутни кај остеомалација кај возрасните. Недостатокот на калциум и фосфор, исто така, може да предизвика недоволно формирање на глеѓ и дентин кај децата, а со тоа подоцна и расипување на забите. Децата под 6 месеци, исто така, може да имаат грчеви и тетанус (грчеви). Тетанус во случај на остеомалација кај возрасни не е честа појава.
Остеопорозата е болест која се јавува како резултат на деминерализација и слаба густина на коските, и е особено честа кај постарите луѓе. На оваа возраст, дефицитот на витамин Д е доста честа појава. Се проценува дека секој втор постар човек има недостаток на овој важен витамин. Резултатите од многу студии јасно покажуваат дека во случај на остеопороза, земањето на околу 1000 mg калциум и околу 500-700 IU витамин Д дневно може не само да спречи понатамошно губење на коска, туку и да ја поправи.
