Францускиот премиер ги повикува Французите да ги спасат неговиот буџет и неговата влада во интервју за најгледаниот телевизиски дневник на ТФ1, сакајќи со тоа да го избегне паѓањето на владата при гласањето на буџетот. Можниот пад на француската влада би имал сериозни последици по Европската Унија, особено што се надоврзува на политичката криза во Германија по згаснувањето на тамошната владејачка коалиција. Затоа, „Нова Македонија“ понатаму ќе се осврне на актуелната состојба во двете најсилни земји во европскиот блок, односно на кочењето на т.н. француско-германски мотор на ЕУ, земајќи го предвид можното влијание врз капацитетот за одлучување на Германија и Франција во европски рамки, што може да се одрази врз Унијата и врз процесот на проширување
Голема политичка криза во Франција: Премиерот прибегнува кон вешти маневри соочен со заканата за пад на владата
Сакам да им кажам на Французите: „Гласањето за националниот буџет е доведено во прашање“. Два дена по започнувањето на еднонеделните консултации, и додека политичкиот притисок се зголемува против буџетскиот проект изграден ургентно, премиерот Мишел Барние на телевизискиот канал ТФ1 во вторникот вечерта зборуваше за цената на струјата, која стана услов за крајната десница да не гласа за недоверба на владата.
Вклучувајќи аларм за „неверојатниот долг“ и „рекордниот дефицит“, премиерот призна дека „буџетот не е совршен“, односно дека „пратениците работат на него“.
– Во меѓувреме, во парискиот микрокосмос луѓето вршат маневри. Овие луѓе би било подобро да ја посветат својата енергија на Французите и на Франција наместо да се грижат за својата иднина – посочи Барние. Потсетувајќи дека „нема мнозинство“ во Собранието, премиерот потврди дека „најверојатно“ и „сигурно“ ќе го користи членот 49.3 од Уставот (донесување закон со ангажирање доверба на владата без притоа да се гласа во парламентот). Дури иако тоа значи соочување со заканата од цензура, агитирана од Националниот собир (РН) и бунтовниците од крајната левица. Истовремено, премиерот најави и дека напролет ќе достави студија за пропорционалниот систем на избори во Франција.
– Немаме време за губење – истакна Мишел Барние.
Стануваше збор за спречување на предупредувањата на Марин Ле Пен – шефицата на пратениците на РН, која сѐ повеќе ѝ се заканува на извршната власт дека ќе ги спои своите гласови со оние на левицата за да ја сруши владата. Во колумна во „Фигаро“, таа ги осудува „гувернерите неспособни за дебата и компромис“ за буџетот. Откако ја прими во понеделникот во Матињон, премиерот вчера требаше да разговара со еколозите, социјалистичките и комунистичките лидери. Тие, исто така, планираат да го соборат ако го задржи неговиот проект, кој се смета за „строго штедачки“.
Зголемена тензија помеѓу
Елисејската палата и Матињон
Зад сцената, во последните денови, неколку парламентарци од неговата партија, републиканците (ЛР), го туркаа Мишел Барние да ја врати контролата врз ситуацијата.
– Тој сака да престане да биде подложен на коментарите на Марин Ле Пен и да ги врати сите на нивните одговорности – вели придружбата на Лоран Вокие, шеф на пратениците на десничарската партија.
– Целта е тој да се постави над борбата – додава ЛР Антоан Верморел-Маркес. Други, пак, како Оливие Марлекс, гледаат двојна желба зад овој говор на ТФ1: да се врати „малку јасност во оваа долга буџетска река“ и да се испрати порака до оние што „играат ниска политика во сенка додека земјата е во опасна ситуација“. Марлекс додава: „Можете да бидете високорангирани и да играте политика на ниско ниво…“
Помеѓу Елисејската палата и Матињон (седиштето на премиерот) тензијата се зголеми вчера попладне. Во известувањето од весникот „Ле паризиен“, насловено „Владата ќе падне“, се истакнува дека Макрон очекува пад на Барние и дека посеа конфузија кај министрите среде седницата „прашања до владата“ во Собранието. Од претседателската палата, Емануел Макрон побара од неговиот кабинет да обезбеди силен демант: „Претседателот на Републиката не е коментатор на актуелните работи. Владата работи и на земјата ѝ треба стабилност“.
Никој нема интерес да цензурира, почнувајќи од Марин Ле Пен, која е обвинета за хаосот
Но атмосферата останува тешка во коридорите на моќта. Вчера во Националното собрание, хипотезата за гласање недоверба на владата окупираше неформални дискусии. Пред своите пратеници, Едуар Филип уште еднаш укажа на ризикот од „политичка криза“ што ќе доведе до „финансиска криза“. Оваа опасност го турка таборот на Макрон да ги зацврсти своите редови. И покрај нивното противење за зголемување на придонесите на работодавачите на три милијарди евра – нивната главна точка на тензија – нејзините водачи не сакаа да ја попречат клучната дискусија за буџетот за социјално осигурување, што беше планирана за вчера. Седум пратеници и седум сенатори мора да најдат договор во заедничка комисија.
Макронистичките лидери немаат намера да се гледаат како архитекти на нестабилноста.
– Таа (Марин Ле Пен) ќе цензурира со или без наш глас. Но нашето гласање против може да се толкува како активирач, кога сакаме само да ги заштитиме работните места. Да внимаваме нашиот глас да не биде искористен – изјави Габриел Атал во вторникот за време на состанокот на неговата група.
Во името на истата „одговорност“, неговата претходничка во Матињон, Елизабет Борн, бранеше компромис, и покрај нејзините резерви.
– За буџетот, не се согласувам со ништо, ниту со методот – изјави таа.
– Не верувам во цензура (гласање на недоверба). Марин Ле Пен ќе се обиде да го уценува Мишел Барние, но не е сигурна дека ќе го притисне копчето. Чувствуваме дека нејзините пратеници се растргнати – вели еден пратеник од редовите на ЛР. Еден владин тешкаш додава: „Никој нема интерес да цензурира. Почнувајќи од Марин Ле Пен, која е обвинета за хаосот“. Вежбата е опасна за Мишел Барние. Тој сака да се заштити од неуспех, без сепак да остави впечаток дека зависи од лепенистите. Завчера наутро, во Матињон, на Габриел Атал, кој го прашал дали има намера да ги прифати нивните барања, тој му одговорил: „Не сум во преговори со РН“.
Можност за пад на француската влада се отвора следната недела
Буџетот содржи клучни моменти за да се собори премиерот Барние
Неколку клучни моменти при гласањето на буџетот можат најверојатно да го соборат премиерот. Прозорецот за соборување на владата се отвора следната недела. Работите стануваат тешки за владата на Барние. Додека буџетот за социјално осигурување беше усвоен во вторникот попладне во Сенатот, сега има исто толку сценарија колку и неизвесности за извршната власт. Особено за распоредот за евентуална иницијатива за цензура, со која би се соборил премиерот.
Оваа среда, заедничкиот комитет треба да собере седум пратеници и седум сенатори за да се обиде да најде договор за буџетот за социјалното осигурување. Доколку не се најде консензус, тогаш парламентарниот шатл би го продолжил своето патување: текстот би се вратил на ново читање во Собранието и априори би немал шанси да биде усвоен во рокот определен со Уставот. Затоа, владата може да ги усвои различните мерки содржани во овој предлог-закон со уредба.
Ако се појави консензус, буџетот за социјалното осигурување ќе се врати прво во палатата „Бурбон“ (седиштето на Собранието), а потоа во Сенатот следната недела, со гласање во Долниот дом. Две можности би ѝ биле на располагање на владата: Собранието да го отфрли текстот или да го извлече членот 49.3 за да биде усвоен.
Втората опција – во оваа фаза, претпочитана – тогаш ќе ѝ даде можност на опозицијата да поднесе предлог за цензура. И да се урне власта во процес на 4 декември. Со оглед на различните мерки содржани во тековниот текст, ова ќе биде моментот кога Националниот собир би можел да избере да поднесе сопствен предлог или дури да гласа за предлогот на Новиот народен фронт.
Уште еден прозорец пред Божиќ
Втора можност за опозиционерите: обид за рушење на власта пред Божиќ на државниот буџет. Буџетот, кој беше отфрлен во Собранието и штотуку почна да се разгледува во Сенатот, треба да биде предмет на заедничка комисија меѓу 13 и 16 декември. Доколку се договори, текстот ќе се врати неколку дена подоцна во Сенатот, а потоа во Националното собрание на конечно гласање.
Во тој случај, или премиерот презема ризик буџетот да биде отфрлен или уште еднаш го повлекува членот 49.3 од Уставот да стапи во сила. Во овој случај, опозиционерите би можеле да поднесат предлози за цензура, кои потоа најверојатно ќе ја соборат владата околу 21 декември, само неколку дена пред Божиќ.
Спонтано барање за цензура
Последно можно сценарио: бидејќи буџетот на социјалното осигурување и на државата не подлежат на членот 49.3. Или затоа што нема да има договор во мешаната комисија или затоа што тие би биле отфрлени од Националното собрание без Мишел Барние да реши да ги помине со сила. Во првото сценарио, владата би имала можност – од која несомнено не би се лишила – да го спроведе својот текст со уредби. Во вториот случај, владата би можела потоа да воведе посебен закон за да може државата сè уште да функционира. Текст за кој веројатно би гласал голем дел од опозицијата, за да не ја втурне Франција во буџетска криза.
Во овие две сценарија, опозицијата сепак може да поднесе спонтана иницијатива за цензура, што не би се двоумела да го направи. Но гласањето за таков текст би било „помалку очигледно“, сметаат неколку извори блиски до Марин Ле Пен.
– Гласањето предлог за цензура за 49.3 е една работа, затоа што не се придржуваме до владиниот буџет. Гласањето за спонтан предлог за цензура за санкционирање на извршната власт „бесплатно“ би било покомплицирано“ = предвидува еден пратеник. Без разлика, за Мишел Барние и неговата влада, патот е потесен од кога било. Т.Г.
Иако ја сметаат засега за стабилна држава во ЕУ, Франција одамна тоне во спиралата на институционална криза
Можност за ново распуштање на Националното собрание?
По големата победа на Националниот собир на Марин Ле Пен на европските избори, Емануел Макрон одлучи да распише предвремени законодавни избори, први од 1997 година.
По големиот пораз на неговиот табор на европските избори, на 9 јуни, шефот на државата во вечерните часови најави распуштање на Националното собрание, Долниот дом на францускиот парламент и распишување нови законодавни избори, закажани за 30 јуни и 7 јули.
На овие избори наместо да дојде до разјаснување на политичката ситуација во Франција, се случи спротивното, приврзаниците на Макрон беа поразени, први пристигнаа партиите од коалицијата на левицата, следени од крајно десничарскиот Национален собир. Претседателот Макрон, повикувајќи се на „олимпиското примирје“, одолжуваше со назначувањето на новиот премиер и влада, додека не го најде Мишел Барние од редовите на републиканците – партија што има мал број пратеници во Националното собрание, игнорирајќи ги барањата на левицата да назначи премиер од нивните редови како победници на изборите иако без апсолутно мнозинство.
Претседателот Макрон треба да чека една година за да го распушти собранието повторно, па затоа се слушаат гласови од опозицијата дека во случај на гласање недоверба на владата, тој треба да си замине од Елисејската палата, хипотеза што изгледа како неверојатна.
Распуштање на Народното собрание – законодавно оружје за извлекување од
институционална криза
Оваа можност е предвидена со член 12 од францускиот устав. Шефот на државата на тој начин предвреме го завршува мандатот на пратениците на Националното собрание. Конкретно, законодавните избори од 2027 година се пренесени во 2024 година.
Распуштањето е законодавно оружје дизајнирано да му овозможи на претседателот на Републиката да ја извлече Франција од институционална криза, на пример за време на некомпатибилност меѓу претседателското мнозинство и парламентарното мнозинство. Може да послужи и како прикриен референдум, за проверка на довербата на гласачите во него.
Под кои услови може да се прогласи?
Членот 12 од Уставот дава релативно малку ограничувања. Има само три: кој може да го направи тоа, времето на распуштање и постапката што треба да се следи. Само претседателот на Републиката може да го распушти Националното собрание. Кога? Помеѓу претходните законодавни избори и распуштањето мора да има поминато најмалку една година. Како? Претседателот мора да се консултира со премиерот и со претседателите на собранијата пред да го прогласи распуштањето.
Во кои исклучителни случаи не може да се прогласи распуштање?
Има два случаја со кои се прекинува активирањето на член 12. Доколку функцијата претседател на Републиката ја врши на привремена основа претседателот на Сенатот (како што беше случајот со Ален Поер од 2 април до 27 април 1974 година, по смртта на Жорж Помпиду за време на неговиот мандат). Доколку претседателот на Републиката го активирал членот 16 од Уставот што му дава, на ограничен период, целосни овластувања (како што беше случајот од 23 април до 29 септември 1961 година, за време на Шарл де Гол, по пучот на генералите во Алжир). Т.Г.
Забележани пет историски преседани
Што е следно?
Се организираат предвремени законодавни избори, во ист формат како и традиционалните законодавни избори, во форма на мнозинство гласови од два круга. Кои се историските преседани? Има пет.
Во 1962 година, Шарл де Гол го распушти Собранието откако со предлог за цензура беше соборен премиерот Жорж Помпиду. Пратениците на голистите излегоа како победници, со 32 отсто од гласовите и апсолутно мнозинство од 230 места, со што го вратија својот легитимитет.
Во 1968 година, Шарл де Гол по вторпат се повика на членот 12 од Уставот, по кризата во мај 1968 година, начин да одговори на незадоволството изразено на улиците од страна на плебисцитот на гласачките места: претседателското мнозинство во голема мера победи на овие предвремени избори, со 46 отсто од гласовите.
Во 1981 година, веднаш штом беше избран, социјалистот Франсоа Митеран го распушти парламентот за да се потпре на мнозинството во свои раце, додека Собранието тогаш беше претежно од десницата. Пресметката е победничка: претседателското мнозинство освојува 54,37 отсто од гласовите и станува убедливо водечка сила во палатата „Бурбон“ со 333 места.
Во 1988 година, Франсоа Митеран, кој штотуку беше реизбран, одлучи да распише предвремени избори за да стави крај на кохабитацијата започната во 1986 година. Соочен со право помоќно од седум години претходно, тој воведе доза пропорционализам, со цел да се подели опозицијата. Претседателското мнозинство освои тесно релативно мнозинство, со 46,66 отсто од гласовите и 277 места, наспроти 270 за десницата на Гол.
Во 1997 година, две години по неговиот избор, Жак Ширак се обиде да го зајакне своето мнозинство за да владее со поголема слобода. Тој го распушти Собранието, но левичарската коалиција ги пркоси предвидувањата и победи, особено со 38,05 отсто од гласовите и 255 пратенички места за Социјалистичката партија. Изборите резултираа со нова кохабитација, со назначувањето на Лионел Жоспен во Матињон.
Доколку дојде до пад на владата
Барние предупредува на „сериозни турбуленции на финансиските пазари“
Под закана од цензура на политичките противници пред враќањето на буџетските проекти во Собранието, премиерот завчера гостуваше на ТФ1, со што реши „да оди на првата борбена линија“. Додека премиерот во понеделникот во Матињон отвори циклус дискусии со лидерите на парламентарните групи, вклучувајќи ги Марин Ле Пен и Матилде Пано, за буџетските проекти за 2025 година, заканата од цензура надвисна над владата е поголема од кога било. Тоа дури може да се материјализира штом сметката за финансии за социјално осигурување се врати во Националното собрание следната недела.
Под притисок на опозицијата, а особено на Марин Ле Пен, која завчера во „Фигаро“ отфрли каков било ризик од „затворање“ доколку владата биде соборена, Мишел Барние сакаше да добие предност, обраќајќи им се директно на Французите во вестите во „20 часот“ на ТФ1.
– Многу сериозен момент е буџетот на нацијата, кој е доведен во прашање – инсистираше премиерот. Надоврзувајќи се на дискусиите што можеше да ги има со нив, Барние ги спомна нивните барања за „стабилност“.
Во „отсуство на јасно мнозинство“ во Долниот дом од парламентарните избори – кои Макрон ги распиша предвреме за да ја разјасни политичката ситуација, Мишел Барние призна дека „сигурно“ ќе се прибегне кон членот 49.3 од Уставот за да се обиде да ги усвои буџетите. Така преземајќи ризик да биде соборен со предлог за цензура ако РН дојде да ги измеша своите гласови со оние на левицата. Соочен со оваа хипотеза, премиерот ја предупреди мнозинската опозиција на „веројатно доста сериозна бура и сериозни турбуленции на финансиските пазари“ во случај на пад на владата.
– Ние веќе се задолжуваме со многу високи каматни стапки, кои сме обврзани да ги почитуваме за да го финансираме нашиот долг кај кинески или американски инвеститори. Моментно се речиси на ниво на Грција – предупреди понатаму Мишел Барние.
Какви ќе бидат институционалните последици?
Со распишување на законодавни избори годинава, три години пред претседателските избори, Емануел Макрон ги десинхронизира законодавните избори од претседателските избори. Од транзицијата кон петгодишниот мандат и промената на календарот во 2002 година, тие секогаш следуваа еден по друг, секој законодавен дом го потврдуваше резултатот од претседателските избори што му претходеа неколку недели претходно.
Овој распоред, усвоен во времето кога Жак Ширак беше претседател, ги поттикна претседателизацијата на режимот и исчезнувањето, всушност, на кохабитацијата каква што ја знаеше Франција во 1986-1988 година (Жак Ширак под Франсоа Митеран), во 1993-1995 година (Едуар Баладур под Франсоа Митеран) и во 1997-2002 година (Лионел Жоспен под Жак Ширак).
Законодавните избори и претседателските избори би можеле повторно да се усогласат ако и само ако следниот победник на претседателските избори, во 2027 година, за возврат одлучи да го распушти Националното собрание, откако тој или таа ќе пристигне во Елисејската палата. Т.Г.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
