Автор: Д-р Марина Левеска Спасеска
Метеопатијата е феномен кој со векови ги фасцинира и предизвикува научниците да ја истражат нејзината поврзаност со здравјето на луѓето. Иако во минатото се сметаше за субјективна состојба без доволно научни докази, денес постои зголемен интерес за разбирање на начините на кои временските промени влијаат врз физичкото и менталното здравје на поединците. Метеопатијата, односно чувствителноста на луѓето на метеоролошките услови, не е универзален феномен – некои луѓе се повеќе чувствителни на временските промени, додека други се речиси имунизирани.
КЛАСИФИКАЦИЈА НА МЕТЕОПАТИЈА
Метеопатијата може да се класифицира врз основа на различните симптоми и нивната поврзаност со специфични метеоролошки фактори. Општо земено, постојат три главни типови на метеопатија: биометеопатија, психометеопатија и респираторна метеопатија. Секој од овие типови се карактеризира со различни симптоми и механизми на појава.
1. Биометеопатија
Биометеопатијата се однесува на физичките симптоми кои настануваат како резултат на метеоролошки промени. Овие симптоми често вклучуваат:
– Главоболка (особено мигрена)
– Болки во зглобовите и мускулите
– Промени во крвниот притисок
– Пореметување на спиењето
– Замор и слабост
Луѓето кои страдаат од биометеопатија најчесто имаат поголема сензитивност на нагли промени во атмосферскиот притисок и температурата. На пример, пораст на атмосферскиот притисок може да предизвика мигрена или болки во синусите, додека падот на температурата често доведува до зголемени болки во зглобовите кај лицата со артритис.
2. Психометеопатија
Психометеопатијата ги опфаќа психолошките и емоционалните симптоми предизвикани од промените во временските услови. Метеоролошките промени, особено за време на есенските и зимските периоди, можат да предизвикаат:
– Депресивни епизоди
– Анксиозност
– Промени во расположението
– Зголемена раздразливост
Сезонското афективно нарушување (САН) е еден од најпознатите примери на психометеопатија. Оваа состојба, која се појавува за време на зимските месеци кога деновите се пократки, ги влошува симптомите на депресија, кои се често поврзани со намаленото количество на дневна светлина.
3. Респираторна метеопатија
Респираторната метеопатија се однесува на нарушувања на дишните патишта како резултат на промените во временските услови, особено влажноста и квалитетот на воздухот. Лицата со астма или хронични респираторни заболувања се особено осетливи на овие промени. Симптомите вклучуваат:
– Отежнато дишење
– Кашлица
– Зголемено производство на слуз
Наглите промени во температурата и влажноста можат да предизвикаат воспалителни реакции во дишните патишта, што води до акутни симптоми кај лицата со респираторни заболувања.
МЕТЕОРОЛОШКИ ФАКТОРИ И НИВНОТО ВЛИЈАНИЕ ВРЗ ЗДРАВЈЕТО
Постојат неколку метеоролошки фактори кои се значајни за појавата на метеопатија. Секој од овие фактори има различни физиолошки и психолошки ефекти врз организмот.
Атмосферски притисок
Атмосферскиот притисок е еден од најзначајните фактори кога станува збор за метеопатијата. Луѓето кои се чувствителни на промените во притисокот често пријавуваат симптоми на главоболка, вртоглавица, болки во зглобовите и умор. Промените во притисокот можат да влијаат и врз срцевиот ритам и крвниот притисок, што може да доведе до замор и општа слабост.
Температура
Промените во температурата имаат значајно влијание врз функционирањето на телото. Ладното време го зголемува ризикот од хипертензија и срцев удар, додека топлото време може да предизвика дехидратација и топлотен удар. Луѓето со хронични заболувања, како артритис или срцеви заболувања, често пријавуваат влошување на симптомите при екстремни температури.
Влажност на воздухот
Високата влажност го зголемува чувството на топлина, што ја отежнува терморегулацијата на телото преку потење. Ова може да доведе до прегревање, особено кај лицата кои работат на отворено или се занимаваат со физичка активност. Ниската влажност пак, може да предизвика исушување на кожата и дишните патишта, што го зголемува ризикот од респираторни инфекции.
Електромагнетни полиња
Електромагнетните полиња и нивната варијација, особено во случај на магнетни бури предизвикани од активноста на сонцето, исто така можат да имаат влијание врз здравјето на луѓето. Некои истражувања покажуваат дека зголемената сончева активност може да предизвика главоболка, замор и промени во расположението кај метеосензитивните лица.
ПАТОФИЗИОЛОШКИ МЕХАНИЗМИ
Механизмите преку кои метеоролошките услови влијаат врз организмот се сложени и вклучуваат повеќе системи. Промените во временските услови предизвикуваат стрес на организмот, кој реагира преку различни биолошки механизми. Овие механизми се главно поврзани со активноста на автономниот нервен систем, ендокриниот систем и циркулаторниот систем.
Автономен нервен систем
Автономниот нервен систем игра клучна улога во реакцијата на организмот на промените во метеоролошките услови. Наглите промени во атмосферскиот притисок и температурата можат да предизвикаат активација на симпатичкиот нервен систем, кој е одговорен за „бори се или бегај“ реакциите. Ова доведува до зголемено производство на адреналин, кој го зголемува срцевиот ритам, крвниот притисок и нивото на гликоза во крвта.
Дополнително, парасимпатичкиот нервен систем, кој е одговорен за релаксација и одржување на хомеостазата, може да биде нарушен, што резултира со замор, вртоглавица и општа слабост.
Ендокрин систем
Промените во временските услови, особено во температурата и атмосферскиот притисок, можат да влијаат врз производството на хормони како што е кортизолот – хормонот на стрес. Зголеменото ниво на кортизол може да доведе до анксиозност, депресија и други психолошки нарушувања. Дополнително, варијациите во хормоните на штитната жлезда и нивото на мелатонин, кој е поврзан со регулирање на спиењето, може да предизвикаат нарушувања во циркадниот ритам.
Циркулаторен систем
Промените во временските услови директно влијаат врз крвниот притисок и циркулацијата на крвта. Студеното време предизвикува вазоконстрикција (собирање на крвните садови), што резултира со зголемен крвен притисок и зголемен ризик од кардиоваскуларни настани, како срцев удар и мозочен удар. Од друга страна, високите температури предизвикуваат вазодилатација (ширење на крвните садови), што може да доведе до дехидратација и хипотензија.
ПРИСТАПИ КОН ТРЕТМАН И ПРЕВЕНЦИЈА
Метеопатијата претставува предизвик во однос на нејзиното лекување поради широкиот спектар на симптоми и различниТЕ метеоролошки фактори кои можат да влијаат индивидуално. Меѓутоа, соодветната дијагностика и третман можат значително да ги намалат симптомите и да го подобрат квалитетот на животот на пациентите.
Медикаментозен третман
За метеопатијата нема универзален лек, но симптомите може да се третираат со разни медикаменти. Аналгетици и антиинфламаторни лекови може да се користат за намалување на болката во зглобовите и главоболките. За лицаТА со психометеопатија, антидепресиви и анксиолитични лекови може да бидат препорачани. За респираторните симптоми, често се користат бронходилататори и кортикостероиди.
Превентивни стратегии
Превентивните мерки вклучуваат редовно следење на временската прогноза и преземање на соодветни мерки при очекувани метеоролошки промени. На пример, носење слоевита облека за да се заштити телото од нагли промени во температурата или избегнување на физички активности на отворено за време на екстремни температури, може да помогнат во намалувањето на симптомите.
Дополнително, здрав начин на живот кој вклучува балансирана исхрана, редовно вежбање и управување со стресот може да го подобри отпорот на телото кон метеоролошките промени.
Алтернативни терапии
Некои истражувања сугерираат дека алтернативните терапии како што се акупунктурата, хомеопатијата и билните терапии може да имаат позитивно влијание врз управувањето со симптомите на метеопатијата. Сепак, потребни се дополнителни истражувања за да се потврди ефикасноста на овие методи.
