Анализа на политикологот Иван Крастев за ефектите од длабоката политичка криза во соседството
Наместо популистички пекол, Бугарија е „замрзната демократија“. Постои сомневање дека политичките партии не можат да владеат затоа што не сакаат да владеат. За нивните гласачи, поважно е да биде јасно со кого нема да соработуваат отколку што може да се постигне. Нерешеното прашање на бугарската политика е: кој навистина управува со земјата?
Дали знаете како се вика бугарскиот премиер? Мошне сум сигурен дека не знаете. Но не чувствувајте се непријатно поради тоа – ниту повеќето Бугари не го знаат името на нивниот премиер. А како би можеле? За само три години Бугарија помина низ шест парламентарни избори. Четири пати новоизбраниот парламент не успеа да формира влада. Во двата случаја кога беше формирана влада, таа опстана помалку од една година и ги покажа сите пропусти на договорениот брак. На 27 октомври Бугарите повторно ќе гласаат. Има шанси 50-50 да изберат влада, пишува бугарскиот политиколог Иван Крастев во авторски текст за британски „Фајненшл тајмс“.
Страдањето од политички „долг ковид“ има тешки последици
– Досега ефектите од оваа бугарска верзија на политичкиот „долг ковид“ вклучуваат: скромен економски раст; низок одзив на гласачите, кој продолжува да опаѓа (во октомври се предвидува дека ќе биде околу 30 проценти); прекумерен политички цинизам; пролиферација на нови протестни партии; парализирана бирократија; и маргинализацијата на Бугарија на европската политичка сцена – наведува Крастев во својата анализа на политичката криза во Бугарија.
Но иако ситуацијата изгледа депресивно, една од причините зошто веројатно не сте слушнале за бугарскиот премиер е тоа што, барем во моментот, земјата ја држи цврстата десница надвор од Владата – за разлика од Унгарија или Словачка. Значи, дали Бугарија претставува успех или неуспех?
Наместо популистички пекол, Бугарија е „замрзната демократија“. Постои сомневање дека политичките партии не можат да владеат затоа што не сакаат да владеат. За нивните гласачи, поважно е да биде јасно со кого нема да соработуваат отколку што може да се постигне. Нерешеното прашање на бугарската политика е: кој навистина управува со земјата?
Бугарскиот случај е заразен – веќе се шири низ Европа
Авторот на анализата вели дека веќе се забележува тренд на т.н. замрзнати или ќор-сокак демократии низ Европа.
– Случајот на Бугарија би можел да се отфрли како еден вид политичка егзотика доколку не беше заразен. Она што може да се нарече „ќор-сокак демократии“, управувани од краткотрајни влади или технократски администрации со доволно гласови за да опстанат одредено време, но со недоволна поддршка за владеење, се новиот тренд во Европа. Новата француска влада предводена од Мишел Барние, на пример, е една од нив. Владата што ќе произлезе од германските сојузни избори следната година би можела да биде уште една таква. Во двата случаја, стравот од репресивните десничарски влади се заканува да ги донесе на власт депресивните центристички – истакнува бугарскиот политиколог.
Пред една деценија, политикологот Мојсес Наим забележал дека „моќта повеќе не купува колку што купувала… Моќта полесно се добива, потешко се користи – и полесно се губи“. Стравот на Наим беше дека демократските влади се лизгаат во состојба на немоќ. Неодамна тој ја ревидира својата теза во пресрет на подемот на авторитарни лидери и политика од авторитарен стил во инаку демократски режими. Но парализираните демократии не исчезнаа. Додека повеќето политички коментатори се фокусирани на успехот на десницата, би можело да испадне дека поларизираната фрагментација наместо поларизацијата во американски стил е најитната закана за европските демократии.
Бугарското општество е разбиено од цинизам и недоверба
Крастев ги посочува авторитарниот мајоритаризам, оспорените избори и заземањето на јавните институции од страна на владејачката партија како главни последици на екстремната поларизација во Бугарија.
– Бугарската приказна не е онаа на земја длабоко поделена околу вредностите или политиките. Напротив, тоа е едно општество што е разбиено од цинизам и недоверба. Линиите на поделба меѓу политичките партии се премногубројни, а стравот од компромиси преголем, па затоа политичарите пресметуваат дека гласачите ги наградуваат за она што не го прават, а не за она што го прават – се вели во написот објавен од „Фајненшл тајмс“.
Додека подемот на популистичката десница често резултира со поголем одзив на изборите и обновен интерес за политиката, поларизираната фрагментација каква што гледаме во Бугарија води до јавно разочарување од политиката. Во поларизираните демократии како што се Полска, Турција или САД изборниот успех на популистичката десница предизвика силна граѓанска и демократска мобилизација. Во Бугарија, напротив, резултатот на политиката на поларизирана фрагментација претставува широко распространета резигнираност.
Авторитарниот мајоритаризам, оспорените избори и заземањето на јавните институции од страна на владејачката партија се главните исходи на екстремната поларизација. Секоја промена на власта во поларизирана демократија е форма на промена на режимот. Но главниот резултат на смртоносниот коктел на поларизација и фрагментација има тенденција да доведе до длабоко разочарување од демократијата.
– Судејќи однадвор, „бугарската болест“ може да се смета за помалото зло во споредба со присуството на тврдокорната десница во власта. Тоа создава илузија дека центарот сè уште држи. Но тоа тврдење веројатно ќе треба да се ревидира. Граѓанското општество интуитивно знае што да прави кога партија како што е полската партија Закон и правда ќе дојде на власт. Помалку очигледно е што треба да прави граѓанското општество кога никој не го знае името на премиерот (патем Димитар Главчев) и нема причина да го научи.
Проблемот на Европа денес е спротивен. Иако е лесно да се дефинира авторитаризмот, можеби е предизвик да се идентификува бавното оддалечување од демократијата, особено кога тоа се случува во вашиот сопствен двор – заклучува Крастев.
