Од 7 октомври, светот ја следи жестоката војна меѓу Израел и Хамас, која однесе повеќе од 15.000 животи за два месеца. Кој е коренот на оваа жестокост, дури и отворена омраза? Која е нејзината причина и што би можел да значи овој конфликт за идните односи во областа? Историчарот и новинар на ХРТ, Дарио Шпелиќ, за хрватскиот портал „Индекс“ детално ја објасни историјата на израелско-арапскиот конфликт, а се осврна и на религиозните прашања. Разговаравме и за актуелниот конфликт и неговите импликации за целиот свет
Фељтон: Зошто Израелците и Палестинците се мразат толку многу? (2)
Го прашавме како верската нетолеранција влијае на овие конфликти.
– Постојат експерти од Блискиот Исток што веруваат дека религиозната компонента е доста важна. Ако ги погледнете само актерите во конфликтот, постојат аргументи за тоа. Хамас е организација, која и всушност е адвокат на Друштвото на муслимански браќа или Муслиманско братство, кое е основано во 1928 година во Исмаилија, Египет, а основач е Хасан ал Бана. Во тој момент, значаен дел од опозицијата во Египет, од кои најсилна беше партијата Вафд, се залагаше за уставно владеење, уставна монархија, во која парламентот ќе ја претставува волјата на народот.
Муслиманското братство тврдеше дека на Египет не му треба устав, дека тие го имаат Куранот, Куранот е нивниот устав.
Поентата не е да се усвојат западните вредности, туку да се вратат старите вредности, а тие вредности се Куранот. Муслиманското братство е религиозно и политичко движење засновано на исламот.
Хамас започна како верско-добротворна организација, која работеше на исламизација на Појасот Газа, на враќање на традиционалните исламски вредности. Не се служи алкохол, нема вестерн-филмови, жените мора да се облекуваат поинаку.
Само по неколку години религиозно-добротворна активност, Хамас почна да дејствува политички, а потоа создаде воено крило именувано по Изедин Касам, исламски свештеник што беше убиен од британските власти во 1935 година поради убиство на полицаец. И кога ќе ја погледнете нивната повелба од 1988 година, која беше донекаде изменета во 2017 година, јасно е дека исламот е клучниот двигател – рече тој.
Религиозната компонента е изразена во Израел
– Од друга страна, во Израел постои религиозна компонента, таа отсекогаш постоела, но сега е особено изразена во кабинетот на Бенјамин Нетанјаху, каде што има луѓе што можете да ги дефинирате како религиозни радикали, кои веруваат дека Израел треба да се протега барем од бреговите на реката Јордан до Средоземно Море.
Од таа страна, може да се каже дека има значајна религиозна компонента. Дали религијата го одредува конфликтот? Не. Тоа е многу важно, но пред сѐ има одредени политички линии што се поважни, геостратегиски и геополитички. Не би зборувале премногу за тој дел од светот доколку не беше фактот дека денес таму постојат, веројатно, најголемите резерви на нафта во светот.
Велам, верата е важна, таа придвижува дел од луѓето, пред сѐ Хамас, но не само Хамас туку и палестинскиот исламски џихад, радикални организации, кои може да се наречат терористички организации. Исто така, постојат некои политички организации во Израел што се определуваат според религијата, а најдобар пример е Кач, радикална верска политичка партија, која беше забранета во Израел во 1994 година.
Министерот за национална безбедност на Нетанјаху, Итамар Бен-Гвир, од партијата Еврејска моќ, беше симпатизер на Кач. Ваквите верски организации веруваат дека Евреите имаат право на целата територија на Палестина.
Но верата не е доминантна работа, таа само го усложнува и интензивира проблемот. Проблемот е класичен, еден од најстарите историски проблеми. Спорови за контрола на територијата, каде оди границата и кој ја влече.
Денес е прашање на палестинската држава и што ќе биде со териториите што се окупирани или под некаква блокада, прашање е и како да се постигне мир кога моќната организација Хамас воопшто не ја признава државата Израел. Како може да постигнете мир ако една од организациите не ја препознае страната со која треба да се договори за мир? – прашува тој.
Кое е решението за проблемот во Газа?
Тој вели дека никој нема одговор на прашањето каде води овој конфликт, истакнувајќи дека во меѓународните односи постои принцип дека секое решение на некој проблем често е извор на нов проблем.
– Дури и кога решавате проблем, веројатно е дека можеби создавате основа за нов проблем. Блискиот Исток речиси покажува дека тоа е правилото. Така, во 1982 година, Израел ја започна операцијата „Мир за Галилеја“, целта беше да се фрли ПЛО и сите други палестински организации надвор од Јужен Либан. Тоа го направи Израел. Што доби? Хезболах.
Значи, мислевте дека решивте еден проблем, имате друг. Кое е решението за проблемот во Газа? Од 1967 година, Газа е област каде што конфликтот продолжува на еден или друг начин. Прво со израелските окупаторски сили, а потоа конфликтот меѓу Хамас и Израел.
Не требаше долго за првиот конфликт откако израелските трупи ја напуштија Газа во 2005 година. Тоа веќе се случи во 2006 година, кога Хамас го киднапира израелскиот војник Гилад Шалит. Тогаш започна првиот напад на израелската армија врз Газа со цел да ги ослободи војниците, но ништо не излезе од тоа – се сеќава Шпелиќ.
(Продолжува)
