Денеска во Париз ќе има врвулица. Самитот за нов глобален финансиски пакт е организиран од францускиот претседател Емануел Макрон. На самитот ќе се разговара за приоритетни глобални прашања, вклучувајќи ги реформите на Светската банка и финансиите потребни за климатските промени, но високо на агендата на самитот се прашањата за т.н. должнички проблеми. Меѓу оние што ќе присуствуваат на самитот за нов глобален финансиски пакт ќе бидат и кинескиот премиер Ли Кианг и Џенет Јелен, секретарката за финансии на САД. Но засега многу е битен фактот дека на самитот е потврдено дека ќе учествуваат и 16 африкански претседатели!
Во Франција денеска почнува светскиот самит за нов глобален финансиски пакт
Големиот број присутни лидери од Африка денеска, на самитот за нов глобален финансиски пакт во Париз, го одразуваат ставот дека „црниот континент“ доживува брза промена и унисона согласност на африканските највисоки државни лидери дека Африка треба активно да учествува во промените што ќе им донесат бенефиција на самите африкански држави и просперитет на континентот. Од друга страна, се чувствува дека во воздухот лебди и „гневот на африканските лидери“ дека „Африка има премалку гласност и видливост во глобалните институции како што се Светската банка, ММФ и ОН и дека некои од предложените реформи би можеле повторно да ја остават Африка на светските маргини, а Африканците не го сакаат тоа повеќе“.
– Кога носителите на одлуки се доста далеку од реалноста на земјата, потешко е да се изгради емпатија. Затоа е толку важно за нас (Африканците) да бидеме поприсутни во институциите – вели Вера Дејвс, министерка за финансии на Ангола.
Голем дел од работата што ја прават овие институции е во Африка, каде што се обидуваат да ја намалат сиромаштијата (на континентот има повеќе од половина сиромашни во светот), правилно да ги наведат економиите, да и стават крај на граѓанските конфликти и да им помогнат на бегалците. Но африканските лидери се вознемирени од претстојниот пад на евтиното финансирање од Меѓународната асоцијација за развој (ИДА), концесионалниот дел на Светската банка. Кога се појави ковид-19, ИДА собра дополнителни средства и ја засили својата поддршка за сиромашните земји. Во изминатата година вложи околу 37 милијарди долари низ светот, по речиси 22 милијарди долари во 2019 година.
Намалувањата ќе се случат дури и кога африканските земји се притиснати од повисоките цени на храната и горивото по војната во Украина и од зголемените меѓународни каматни стапки. Тие сакаат средствата на ИДА да се дополнат пред неговото следно планирано дополнување во 2025 година, наместо да го скратат финансирањето. Сепак, донаторите не сакаат да дадат повеќе пари.
Меѓународните институции применуваат двојни стандарди со извртување на сопствените правила за неафриканските земји
Африка сега се натпреварува за финансиски средства со два нови претенденти за пари: со Украина и со климатските промени. Банката се надева дека ќе собере 12 милијарди долари за ИДА, но половина од тоа би отишле во Украина и Молдавија, кои не се доволно сиромашни за вообичаено да се квалификуваат за концесиските заеми и грантови на ИДА. Многу Африканци го гледаат овој напор како доказ дека меѓународните институции применуваат двојни стандарди преку извртување на сопствените правила за неафриканските земји.
Билатералната помош (директно меѓу земјите) за супсахарска Африка се намали за 8 отсто во реални услови на 29 милијарди долари во 2022 година, според ОЕЦД, клуб на главно богати земји. Во исто време, глобалната билатерална помош порасна за 15 отсто, во голем дел поради тоа што 16 милијарди долари одат директно во Украина и уште 29 милијарди долари се потрошени дома во земјите донатори за сместување (најчесто украински) бегалци.
За климатските промени, на самитот во Париз ќе има голем притисок, главно од богатите земји и малите островски држави, да се направи повеќе. Но, Африканците се загрижени дека тоа ќе биде на сметка на сиромашните. Сите нови приоритети дадени на банката „не треба да го одвратат нејзиниот фокус на намалување на сиромаштијата“, вели Енох Годонгвана, министер за финансии на Јужна Африка. Во белешката видена од „Економист“, потпишана од секоја африканска членка, како и од Индија и Кина, меѓу неколку други, се вели дека сакаат „институција што останува силно посветена да ѝ стави крај на сиромаштијата и да промовира заеднички просперитет“, предупредувајќи дека „премногу широка“ мисија ќе го разреди овој фокус. Тие исто така повикаа на дополнително финансирање за климатски проекти за да не ги намалат трошоците за развој. „Тоа е навистина свет со нулта сума“, вели Клеменс Лендерс од Центарот за глобален развој (CGD), аналитички центар во Вашингтон. „Лонецот е прилично фиксиран во однос на ресурсите на донаторите“.
Африканските земји се подготвуваат да го дигнат својот глас
Како одговор на вревата од африканските земји, институциите дебатираат за некои технички поправки. На пример, Г20 мисли дека банката може да позајми повеќе со дотерување на сопствените правила и позајмување повеќе од пазарите. Сепак, тоа би можело да ги зголеми каматните стапки што ги наплаќа во сиромашните земји, се нервира Абдул Салам Бело, претставник во одборот на Светската банка за 23 африкански земји. „Тие не се реформираат за нас“, отворено резимира еден етиопски функционер. „Тоа е за земјите што ќе им дадат пари“.
Повеќето африкански земји позајмуваат од ММФ со субвенционирани каматни стапки. „Сепак, на фондот му недостигаат попустливи пари“, вели Ернест Адисон, гувернер на централната банка на Гана. Навистина, без нови пари би можело да биде принуден да го намали попустливото кредитирање за една година или нешто повеќе. ММФ возвраќа дека им дал невидена поддршка на сиромашните земји од пандемијата и дека се обидува да ги натера донаторите да се засилат повеќе.
– Но, проблемот не е само достапноста на пари. Африканските земји исто така се попречени од правилата на фондот за тоа колку земјите можат да позајмуваат – вели Мамо Михрету, гувернер на централната банка на Етиопија.
Според него, токму кога меѓународните финансиски институции е најпотребно да играат голема улога, „нив ги нема“.
Соочени со изгледите за опаѓање на финансирањето и техничките поправки, кои можеби не се многу, африканските земји поставуваат поголемо прашање – погласно: зошто имаат слаб глас во фондот и банката во чии одбори доминираат богатите земји, кои имаат плати во најголем капитал.
– Ако големите момци, Г7, имаат формулирано мислење, тие се држат до него без оглед на тоа какви се грижите на луѓето – се жали г. Годонгвана од Јужна Африка.
Африканските лидери се надеваат дека ќе добијат посилен глас во Г20, клуб на најголемите светски економии, како и во меѓународните финансиски институции.
Меки Сал, претседателот на Сенегал и до неодамна претседавач со Африканската унија (АУ), регионалниот блок, тврди дека слабата застапеност на Африка во меѓународните институции резултира со тоа континентот да има одлуки за прашања како што се климатските промени и долгот. „Г20 ги поткопува нејзината ефикасност и влијание со изоставувањето на толку голем дел од човештвото и глобалната економија“, напиша тој во авторски текст во „Ле монд“.
Африканците исто така се обидуваат да ги турнат разговорите за меѓународното оданочување од ОЕЦД во ОН, каде што имаат глас. И тие побараа поголем збор во дискусиите за глобалниот долг, во кои и понатаму доминираат доверителите.
Најамбициозното геополитичко барање на Африка е реформа на Советот за безбедност на ОН. Околу половина од сите состаноци на Советот за безбедност разговараат за Африка. Сепак, 15-члениот совет – составен од пет постојани члена со право на вето и десет ротирачки члена – има само три ротирачки места за африканските земји.
– Инертноста на Советот за безбедност во борбата против тероризмот во Африка го нагласува неуспехот на мултилатералниот систем – изјави г. Сал од Сенегал.
Африка сака две постојани места и пет непостојани во новиот 26-член совет.
Рамнодушноста што ја покажаа африканските земји, особено кон војната во Украина, се чини дека „освести некои умови“ за потребата да се слуша гласот од „црниот континент“. Околу 11 членки на Г20 го поддржуваат присуството на Африканската унија (АУ).
Во ноември, претседателот на САД, Џо Бајден, повика на постојани места за земјите во Африка, Латинска Америка и Карибите. „Дојде време оваа институција да стане поинклузивна“, рече тој, „за да може подобро да одговори на потребите на денешниот свет“. Неговите зборови важат не помалку за ММФ, Светската банка и Г20. Крајно време е „црниот континент“ со најбрзорастечка популација и со извонредни богати ресурси во светот да добие глас.
Подготвил: Mарјан Велевски
