Европската Унија инвестира милијарди во инфраструктура во својот обид да ги замени руските горива со течен природен гас. Ова би можело да се покаже како безизлезно решение како за даночните обврзници така и за климата
Борба за енергенти или спас на климата?
На 5 март лани, нешто повеќе од една недела откако Русија ја нападна Украина, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лејен, изрази загриженост дека Кремљ може да ја запре испораката на гас до Европа. „ЕУ мора да се ослободи од зависноста од фосилни горива“, напиша таа на Твитер. Фон дер Лејен потоа ја пофали Шпанија, која ја нарече „одличен пример поради нејзиниот голем удел на обновливи извори на енергија и капацитети на течен природен гас“.
Тоа не беше последниот пат кога Фон дер Лејен го класифицираше течниот природен гас (ТПГ) во категоријата обновливи енергии. Проблемот е што ТПГ е исто така фосилно гориво: се испумпува од земјата, во некои случаи со хидраулично фракирање, и на крајот согорува на начини што се штетни за климата. Оваа мешаница на Фон дер Лејен, која го предводи Европскиот зелен договор, патоказот на ЕУ кон декарбонизацијата, може да го чини блокот еколошки и финансиски.
На самитот за одржливост на „Економист“ во март, генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, фосилните ги нарече горива „глупава инвестиција, која води до заглавени милијарди средства“ и додаде дека земјите мора „да го забрзаат исфрлањето на јагленот и на сите фосилни горива“. Сепак, Европската Унија (ЕУ) во моментов инвестира милијарди евра во инфраструктурата за фосилни горива, која или ќе стане застарена или многу поскапа за одржување, доколку блокот нема намера дополнително да ја влоши климатската криза.
Трговијата со ТПГ цвета, а цените се високи
Најголем потрошувач на гас во ЕУ е Германија, а потоа следуваат Италија, Холандија, Словачка и Франција, според „Евростат“. Овие земји сега се обидуваат да го заменат увозот на гас од Русија со набавки од други извори. Паула ди Матија Пераир, аналитичарка за гас во „Индипендент комидити интелиџенс сервисес“ (ИЦИС), порача дека од почетокот на украинскиот конфликт, увозот на ТПГ во Европа се зголеми за 58 отсто. Поради ова, особено Германија, Грција и Италија, како и Ирска, Франција, Холандија и Полска, ја прошируваат својата инфраструктура за да добијат ТПГ. Особено голема сума државни пари се слеваат во крајбрежните терминали каде што ладениот ТПГ се истоварува и загрева додека да се инјектира во гасоводните мрежи. Во моментов има премалку од овие терминали, особено во Северно и во Балтичко Море, за да се задоволат потребите за гас на ЕУ.
Понатаму, наместо да се испорачува од исток кон запад, ТПГ ќе мора да биде пуштен од Шпанија, Франција и Холандија кон Централна и Источна Европа. Меѓутоа, бидејќи гасоводите се претежно еднонасочни, а „обратен проток“ е можен само во ограничен обем, германските капацитети, кои се географски централни во Европа и затоа се клучни за мрежата, треба барем да се удвојат за да се случи тоа. Друг тежок данок би се нанел со пуштање во работа на флота за испорака на гас во Европа. Цистерните за ТПГ, лесно препознатливи по нивните сферични резервоари, можат да задржат до 175.000 кубни метри течен гас, што е еквивалентно на 90 милиони кубни метри гас со помала густина. Значи, за да се заменат годишните 167 милијарди кубни метри руски гас, потребни се околу 1.800 брода или пет дневно за ЕУ. Според Институтот за поморска економија и логистика, за ова ќе бидат потребни 160 нови танкери по единечна цена од 220 милиони долари (212,5 милиони евра), за вкупно 35,2 милијарди долари.
Водородни надежи со висока цена
Гасовите произведени на начини што нема да бидат штетни за климата имаат за цел да го ублажат проблемот. Наместо фосилни гасови, амонијак и течен водород треба да се преработуваат во рок од неколку години. Доколку тоа се случи, наведената намера е да се пренаменат танкерите, терминалите и транзитните гасоводи за новите горива – план за кој многумина се скептични. Бидејќи водородот е поексплозивен и затоа е поопасен, транзицијата ќе бара различни легури и материјали, како и „значајна дополнителна инвестиција“, смета Рајнер Квицов, водач на истражувачката група во Институтот за напредни студии за одржливост.
Меѓународната агенција за обновлива енергија проценува дека дополнителните трошоци за замена на пумпи, вентили, инструменти и безбедносни системи би можеле да бидат дури 20 отсто од трошоците за изградба на централа за ТПГ. Сегашните танкери и терминали немаат капацитет да оперираат со водород, кој мора да се транспортира и складира на -260 степени Целзиусови, што е 100 степени Целзиусови поладно од ТПГ. Дополнително, целиот водород мора прво да се генерира одржливо со енергија од ветер или сончева енергија и да се транспортира во Европа, каде што капацитетите се недоволни за да се задоволат потребите. Квицов рече дека гледа „ризик ако се изгради инфраструктура што повеќе нема смисла ако треба да се постигнат климатските цели“.
Конвенционалната екстракција на природен гас ослободува помалку емисии од хидрауличното фракирање. За разлика од рускиот гас, гасот од Катар или од САД мора прво да премине во течна состојба пред да се транспортира. За таа цел, густината на гасот се намалува со притисок, а потоа повторно се применува спротивниот процес, при што секој пат дополнително се лади. Во тој процес, дури осум до 25 отсто од енергетскиот принос се губи преку работата на компресорите. Потоа, ТПГ треба да се испрати прекуокеански. Колку е подолго растојанието, толку се поголеми јаглеродните емисии. Гасот од Австралија што се испорачува во Европа би имал пет пати поголеми „трошоци за климатски транспорт“ од гасот од Алжир.
Плановите за ТПГ на Русија во мирување
Русија има намера да втечнува и продава гас, исто така. Но дури и во случај на брз крај на инвазијата на Украина, уделот на Русија на пазарот на гас во Европа, веројатно, ќе продолжи да опаѓа од политички причини. Кремљ, најверојатно, ќе мора да ја отпише својата гасоводна инфраструктура од повеќе милијарди долари до ЕУ и да го сврти вниманието на потребата од постројки за втечнување и терминали за Русија да испраќа гас во земји како Кина и Јапонија. Меѓутоа, меѓународните санкции по инвазијата на Украина ќе ја ограничат способноста на Русија да ја состави потребната техничка инфраструктура. Повеќето западни партнери веќе се откажаа од соработката со Русија.
