Очекувањата на граѓаните се разликуваат од очекувањата на политичарите

Политичкиот театар во Македонија продолжува и понатаму на неодредено време. Најновата дилема е само дали оставката на премиерот на неодредено време ќе значи и криза на неодредено време. Но каде водат сите овие политички случувања и какви се последиците врз граѓаните и државата? Зашто додека политичките актери од власта и од опозицијата се преокупирани со оставката и со мнозинството, отворена е „берза“ со пратеници, а граѓаните и стопанството ги мачат сосема други проблеми со растот на цените, енергетската криза, порастот на заразени од ковид-19 итн. Во вакви околности, клучното прашање е која е најбрзата опција за стабилизација на државата и за ставање во погон на сите нејзини капацитети за решавање на другите кризи, во интерес на граѓаните и општеството во целост

ПОЛИТИЧКИТЕ ИГРИ БЕЗ ГРАНИЦИ ГИ ДЕСТАБИЛИЗИРААТ ДРЖАВАТА И НАЦИЈАТА

Ед­ног­лас­на­та од­лу­ка на Из­врш­ни­от и на Цен­трал­ни­от од­бор на СДСМ за од­ло­жу­ва­ње на не­о­дре­де­но вре­ме за про­це­си­ра­ње на оста­вка­та на пре­ми­е­рот и ли­дер на пар­ти­ја­та, Зо­ран За­ев, ко­ја ја нај­а­ви ве­чер­та на 31 октом­ври, по об­ја­ву­ва­ње на пр­вич­ни­те ре­зул­та­ти од ло­кал­ни­те из­бо­ри, во го­ле­ма ме­ра ве­ќе бе­ше оче­ку­ван епи­лог за дел од ма­ке­дон­ска­та јав­ност. Ба­ра­ње­то и од­лу­ка­та на пар­ти­ја­та до неј­зи­ни­от ли­дер да ги од­ло­жи оста­вки­те сѐ до­де­ка не се нор­ма­ли­зи­ра­ат про­це­си­те во др­жа­ва­та, од пре­ми­е­рот За­ев бе­ше при­фа­те­но ка­ко не­го­ва об­вр­ска „да по­мог­не за да се ста­би­ли­зи­ра пар­ла­мен­тар­но­то мно­зинс­тво и по мож­ност да се зго­ле­ми“. Во по­ли­тич­ки кон­текст ко­га опо­зи­ци­ја­та има под­не­се­но ини­ци­ја­ти­ва во Со­бра­ни­е­то за гла­са­ње (не)до­вер­ба на Вла­да­та, пов­ле­ку­ва­ње­то на нај­а­ве­на­та оста­вка на пре­ми­е­рот се тол­ку­ва и ка­ко при­фа­ќа­ње пре­диз­вик.

Дај­те ја нај­бр­за­та оп­ци­ја за ста­би­ли­за­ци­ја на др­жа­ва­та и за ста­ва­ње во по­гон на си­те неј­зи­ни ка­па­ци­те­ти

Но ка­де во­дат си­те овие по­ли­тич­ки слу­чу­ва­ња и ка­кви се пос­ле­ди­ци­те врз гра­ѓа­ни­те и др­жа­ва­та? За­што до­де­ка по­ли­тич­ки­те акте­ри од вла­ста и од опо­зи­ци­ја­та се пре­о­ку­пи­ра­ни со оста­вката и со мно­зинс­твото, отво­ре­на е „бер­за“ со пра­те­ни­ци, а гра­ѓа­ни­те и сто­панс­тво­то ги ма­чат со­се­ма дру­ги проб­ле­ми со рас­тот на це­ни­те, енер­гет­ска­та кри­за, по­ра­стот на за­ра­зе­ни од ко­вид-19 итн. Во ва­кви окол­но­сти клуч­но­то пра­ша­ње е ко­ја е нај­бр­за­та оп­ци­ја за ста­би­ли­за­ци­ја на др­жа­ва­та и за ста­ва­ње во по­гон на си­те неј­зи­ни ка­па­ци­те­ти за ре­ша­ва­ње на дру­ги­те кри­зи, во ин­те­рес на гра­ѓа­ни­те и оп­штес­тво­то во це­лост.
Во ди­на­ми­ка­та на из­ја­ви­те и слу­чу­ва­ња­та во кон­текст на оп­ци­ја­та за но­во пар­ла­мен­тар­но мно­зинс­тво и евен­ту­ал­но но­ва вла­да што би ја со­ста­ви­ла се­гаш­на­та опо­зи­ци­ја, се­пак „од­ло­же­на­та оста­вка на не­о­дре­де­но вре­ме“, пре­диз­ви­ка мнош­тво не­до­у­ми­ци.
– Фор­му­ла­ци­ја­та „оста­вка на не­о­дре­де­но вре­ме“, и прав­но и гра­ма­тич­ки, е не­ло­гич­на и не­о­држ­ли­ва. Тоа е не­што ка­ко „др­ве­но же­ле­зо“, или „трај­но ид­но вре­ме“ – окси­мо­рон, т.е. не­по­сто­ен фе­но­мен. Но од по­ли­ти­ко­ло­шка глед­на точ­ка, се чи­ни де­ка из­на­о­ѓа­ње­то фор­му­ла­ции што тре­ба да ар­гу­мен­ти­ра­ат одре­де­но по­ли­тич­ко дејс­тву­ва­ње и од­не­су­ва­ње е оправ­да­но функ­ци­о­нал­но. Се­пак, оста­вка­та ка­ко по­ли­тич­ки акт е ин­ди­ви­ду­а­лен и мо­ра­лен чин. Тој што се од­лу­чу­ва за та­ков чин, по са­мо­о­соз­на­ва­ње де­ка ве­ќе не мо­же да од­го­во­ри на за­да­чи­те и пре­диз­ви­ци­те што ги пре­зел со функ­ци­ја­та, тоа го пра­ви без за­др­шки и но­ви из­го­во­ри за сре­ду­ва­ње на окол­но­сти­те. При мо­ра­лен чин не се ста­ва­ат пред­вид окол­но­сти­те. По­ну­де­на оста­вка не е ни­ка­ква оста­вка. Тоа што Уста­вот пред­ви­ду­ва оста­вка е ве­ќе во до­ме­нот на прав­на­та про­це­ду­ра, што мно­гу че­сто пре­ми­ну­ва и во прав­на и оп­штес­тве­на тор­ту­ра – ве­ли про­фе­со­рот по устав­но пра­во Све­то­мир Шка­риќ.

 Во на­ред­ни­от пер­и­од ќе тре­ба да из­др­жи­ме кри­за во ко­ја ин­сти­ту­ци­и­те ќе пре­ста­нат да функ­ци­о­ни­ра­ат, а Вла­да­та ќе про­дол­жи да ра­бо­ти

Во оп­штес­тве­на­та ге­не­за на по­ну­де­ни­те оста­вки во пер­и­о­дот од не­за­вис­но­ста на Ма­ке­до­ни­ја, про­фе­со­рот Шка­риќ гле­да еден ем­пи­ри­ски па­ра­докс. Обич­но по­ли­ти­ча­ри­те што по­ну­ди­ле оста­вки (а не ги ефе­кту­и­ра­ле) на­ме­сто да би­дат де­гра­ди­ра­ни, тие би­ле уна­пре­де­ни. За тоа ка­ко слу­чу­ва­ња­та во Со­бра­ни­е­то со гла­са­ње (не)до­вер­ба на Вла­да­та ќе има­ат вли­ја­ние на ид­ни­те оп­штес­тве­ни те­ко­ви, ка­ко и на еко­но­ми­ја­та, од­нос­но кое ре­ше­ние би до­не­ло по­бр­зо ста­би­ли­зи­ра­ње и пред­вид­ли­вост на со­стој­би­те, про­фе­со­рот Шка­риќ про­це­ну­ва де­ка ка­ков би­ло ис­ход во мо­мен­тов не­ма да до­не­се су­штин­ски про­ме­ни.
– Ду­ри и ако пад­не Вла­да­та, таа пак оста­ну­ва да функ­ци­о­ни­ра сѐ до из­бо­рот на но­ва вла­да. Ка­ко што сто­јат ра­бо­ти­те, се чи­ни де­ка ќе би­де по­те­шко да се фор­ми­ра но­ва вла­да откол­ку да се ур­не акту­ел­на­та. Та­ка што во на­ред­ни­от пер­и­од ќе би­де­ме све­до­ци, па и ќе тре­ба да из­др­жи­ме кри­за, во ко­ја ин­сти­ту­ци­и­те ќе пре­ста­нат да функ­ци­о­ни­ра­ат, а Вла­да­та ќе про­дол­жи да ра­бо­ти – про­це­ну­ва про­фе­со­рот Шка­риќ, наг­ла­су­вај­ќи де­ка по­втор­но де­мо­кра­ти­ја­та ќе ја учи­ме од искус­тво, кол­ку и да има­ме про­чи­та­но кни­ги.
Всуш­ност, про­фе­со­рот ука­жу­ва де­ка ве­ќе сѐ е на­пи­ша­но во кни­ги­те, но по­ли­ти­ча­ри­те не­ма­ат вре­ме да ги чи­та­ат, па др­жа­ва­та тап­ка во ме­сто.
Вле­гу­ва­ње­то во но­ва по­ли­тич­ка кри­за на Ма­ке­до­ни­ја, спо­ред еко­ном­ски­от екс­перт Го­ран Ра­фај­лов­ски, пре­ста­ву­ва зго­ле­му­ва­ње на по­сто­ја­ни­от стрес во кој ра­бо­тат ком­па­ни­и­те во зем­ја­та и не­ма­ње­то ни­ка­ква раз­вој­на цр­та, ни­ка­кво уна­пре­ду­ва­ње.
– По­ли­тич­ка­та кри­за во Ма­ке­до­ни­ја пра­ктич­но не е ни за­пре­на во пос­лед­ни­ве шест го­ди­ни. Во овој шес­тго­ди­шен пер­и­од, мо­же да се ка­же де­ка ед­но кра­тко вре­ме имав­ме по­лу­ста­бил­на вла­да, но тен­ко­то мно­зинс­тво во Со­бра­ни­е­то по лан­ски­те пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри прет­ста­ву­ва кон­ти­ну­и­ран пер­и­од на по­ли­тич­ка кри­за. Тоа се­ри­оз­но се одра­зу­ва на сто­панс­тво­то. Мо­же­би не­кои број­ки по­ка­жу­ва­ат из­ве­сен раст, но оние на стран­ски­те ин­ве­сти­ции се во се­ри­о­зен пад, што се дол­жи на по­ли­тич­ка­та не­ста­бил­ност.

Си­ва­та еко­но­ми­ја, во овие шест го­ди­ни се зго­ле­ми на 40 от­сто, од прет­ход­ни­те око­лу 20 от­сто. Неп­ла­ќа­ње­то да­но­ци во др­жа­ва­та, зна­чи бав­на смрт на ком­па­ни­и­те. Ко­га на тоа ќе се до­да­де со­стој­ба­та де­ка има­ме сѐ по­мал­ку стру­чен и обра­зо­вен ка­дар што мо­же да од­го­во­ри на по­тре­би­те на сто­панс­тво­то, до­а­ѓа­ме до проб­ле­мот со исе­лу­ва­ње­то, што е вто­ра бав­на смрт на еко­но­ми­ја­та и ма­ке­дон­ско­то оп­штес­тво. Ко­вид-кри­за­та што пре­диз­ви­ка енер­гет­ска кри­за, а пра­ша­ње на вре­ме е ко­га ќе се пре­лее во фи­нан­си­ска инф­ла­тор­на кри­за, ка­ко на свет­ски та­ка и на до­ма­шен план. Про­ду­ци­ра­ње­то по­ли­тич­ки кри­зи во Ма­ке­до­ни­ја прет­ста­ву­ва не­се­ри­оз­но по­и­гру­ва­ње на не­кои што са­ка­ат да ја осво­јат вла­ста, а дру­ги­те не са­ка­ат да ја на­пу­штат. На­чи­нот на кој се во­ди по­ли­ти­ка­та го ја­де сто­панс­тво­то и соз­да­ва ри­зик да ја до­те­па и та­ка фра­гил­на­та еко­но­ми­ја. Во­де­ње­то по­ли­ти­ка во Ма­ке­до­ни­ја соз­да­ва по­сто­јан стрес и не­пред­вид­ли­вост во ра­бо­те­ње­то на ком­па­ни­и­те, што пре­диз­ви­ку­ва тие да не­ма­ат раз­вој­на ли­ни­ја и ре­чи­си ни­ка­кво на­пре­ду­ва­ње. А тре­ба да се спра­ви­ме со се­ри­оз­на еко­ном­ска, енер­гет­ска и фи­нан­си­ска кри­за, до­де­ка се игра­ат по­ли­тич­ки игри за осво­ју­ва­ње власт – ве­ли еко­ном­ски­от ана­ли­ти­чар Го­ран Ра­фај­лов­ски.

Сред­ба на пре­ми­е­ри во оста­вка

Хо­ланд­ски­от пре­ми­ер Марк Ру­те, кој вче­ра бе­ше во Ма­ке­до­ни­ја, е во слич­на по­ли­тич­ка со­стој­ба во сво­ја­та зем­ја ка­ко ма­ке­дон­ски­от пре­ми­ер Зо­ран За­ев. И Ру­те во ја­ну­а­ри го­ди­на­ва под­не­се оста­вка, но не си за­ми­на од функ­ци­ја­та.
Це­ла­та хо­ланд­ска вла­да под­не­се оста­вка по­ра­ди скан­да­лот во кој ил­јад­ни­ци се­мејс­тва беа не­пра­вед­но об­ви­не­ти за про­не­ве­ра на дет­ски до­да­ток, по што од нив бе­ше по­ба­ра­но да ги вра­тат па­ри­те.
На се­мејс­тва­та им бе­ше на­не­се­на „не­ви­де­на не­прав­да“, а да­ноч­ни­те служ­бе­ни­ци, по­ли­ти­ча­ри­те, су­ди­и­те и др­жав­ни­те служ­бе­ни­ци ги ста­ви­ја во бес­по­мош­на по­лож­ба, бе­ше ста­вот на хо­ланд­ски­те пра­те­ни­ци.
По­ра­ди тоа, Ру­те ја под­не­се сво­ја­та оста­вка ду­ри и пред кра­лот на Хо­лан­ди­ја.