„Прометеј е огнот што краде оган, димензија што може да се препознае во ничеовското толкување на митскиот Прометеј, кога се согледува склоп од аполиниски и дионизиски елементи во самиот Прометеј, кога од своја страна се поистоветува со симболот на уметник“, вака Билјана Ангеловска го толкува овој сложен митски карактер во својот есеј посветен на поезијата на Шопов „Митот за Прометеј и љубовта на огнот“. Според некои психоаналитички толкувања, Прометеовиот комплекс е близок до Едиповиот, но во сферата на интелектот. Поетот-осаменик Прометеј „го одзеде огнот и загорен падна“, но претходно успевајќи од нутрините на земјата, од средиштето на вечниот оган на сознанието, да „открадне“ дел за себе.
Митскиот Прометеј инаку е ослободен од себичноста: му помага на Зевс во војната против Кронос (иако и тој е Титан), во кој, освен кондензацијата, се симболизира и „замрзнувањето“, кочењето на еволуцијата. Прометеј на луѓето не само што им го открива огнот туку и ги учи да лекуваат, да пишуваат, да изработуваат алатки, да ги користат и да ги припитомат животните (бикот, коњот…)…, ги учи да учат, „им дарува надеж на слепите“ (Есхил). Откако Херакло го ослободува, веднаш, без принуда, му ја разоткрива тајната на неговиот мачител – Зевс не смее да се ожени за Тетида, зашто нивниот син ќе го надвладее. Како син на смртниот Пелеј, Ахилеј веќе не е опасност за олимпискиот трон. Но во сета своја визионерска интуитивност, Прометеј (поетот) ја знае и сопствената жртва – урановската осаменост во извршувањето на „неможното дело“.
„Митската заднина кажува за универзалицијата на индивидуалниот чин на јунакот, а овде индивидуалноста останува во замката на осаменоста“, забележува Ангеловска. Осаменоста, меѓутоа, не ја обесхрабрува љубовта кон тајниот вечен Оган, кој, како што се крие под кората на почвата, се крие и под лажната рамнотежа на човековата помиреност, за да се разгори и да се покаже во оние вознемирувачки, магиски пробиви на свеста кога опната меѓу песната и темниот оган, меѓу творбата и елементот, меѓу интуитивното и митското станува пропустлива, а осмозата – можна.
Затоа во следната, најдолгата песна од циклусот за Огнот, поетот Шопов толку често ќе го употреби императивот „копај“, потем зголемувајќи ја градацијата во дејството – „ископај го“.
Копај,
Ископај го,
Од вруток до уток,
од грст до крст.
Од светилка до бесилка,
Од реч до меч.
Копај,
ископај го…
Во „Долго доаѓање на огнот“ ревносниот читател би изброил точно 18 пати употребен глагол „копај“. Насловот може да залаже – многу повеќе се бара патот кон огнот отколку што тој самиот доаѓа. Геопоетичкото искушение – да се појде од своето „јас“ за да се надмине по пат на транслогичните процеси, при тоа не губејќи го – искушение што ги впива не само интуитивните туку и ониричните сознанија како суштинска храна (и метафората како нивна најадекватна форма) е силно доживеано низ целата стихозбирка „Гледач во пепелта“. Во „Долго доаѓање на огнот“, специфичноста на обраќањето – поетот е тој што го насочува трагачот (љубовникот) кон Огнот – асоцира дека, и покрај сета индивидуалност во потрагата, геопоетичкото осознавање е процес во кој можат да помогнат претходниците. Поетот знае каде треба да се бара тајниот оган, каде би можел да се ископа тој. Профетската улога на поетот спонтано се надоврзува на неговите сфаќања за феномените на животот и смртта, неделиво врзани и условени еден со друг.
(продолжува)
